O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya kafedrasi

II  Bob.  Tuproqda  tirik  organizmlarning  tarqalishi 

(ekologik guruhlari) 

  Tuproq  muhiti:  tog’  jinslari,  iqlim,  tirik  organizmlar  (o‘simlik  va  hayvonlar), 

relef,  hudud  yoshi  va  insonlarning  faoliyati  natijasida  hosil  bo‘lgan  muhim  tabiat 

jismi in’omidir. U asosan yemirilgan tog’ jinslari - gildan va chirindilar - gumusdan 

---

 

18 

iborat. Gumus organik olam qoldig’idan, xususan o‘simliklarning mikroorganizmlar 

faoliyati natijasida chirishdan hosil bo‘ladi. Tuproqda bundan tashqari suv havo va 

ko‘plab  tirik  organizmlar  (mikroorganizmlar) ham bo‘ladi.  Tuproq  doimo  o‘zgarib 

va  rivojlanib  turganligi  tufayli  turli  xil  iqlim  sharoitida  har  xil  tuproq  turlari 

uchraydi. Masalan, Hamdo‘stlik davlatlari hududida yuzdan ortiq tuproq xili bordir. 

Tuproqning ekologik omil sifatida eng muhim qismi bu tog’ jinslaridan tuproqning 

yuzasigacha bo‘lgan qavatidir.