|
dolzarbligicha qolmoqda.
Muammoning
o’rganilganlik darajasi. Mustaqillik sabab Ona
O'zbekistonimiz dunyo hamjamiyatida o'zining munosib o'rniga ega bo'lib
borayotgani hech kimga sir emas. Ayniqsa, Toshkent shahrining kun sayin
go'zallashib borayotgani va uning obodonlashtirish ishlariga bo'lgan e'tibori,
shuningdek, Toshkent shahar hududini avtotransportning zararli ta'sirlaridan
9
himoya qilish chora-tadbirlari borasida qilinayotgan say'-harakatlar o'z natijalarini
bermoqda. Muammoga nisbatan bildirilgan mulohazalar va tadqiqotlarni shartli
ravishda quyidagi guruhlarga bo’lib o’rganish mumkin:
- xorijiy mutaxasssislar va olimlarning tadqiqotlari;
- O’zbekistonda olib borilgan ilmiy izlanishlar.
Avtotransportning zararli ta'sirlaridan himoya qilish chora-tadbirlari borasida
bir qator xorijlik olimlarning ishlarida, jumladan, A.S.Monin, A.M. Ryabchikov,
V.I.Vernadskiy shaharlar hududini havo ifloslanishining zararli ta'sirlaridan himoya
qilish chora tadbirlari yuzasidagi izlanishlarini ko'rsatishimiz mumkin. Shuningdek,
izlanuvchi tadqiqotchilar – V.I.Korobkin, L.V.Peredelskiy, B.Kitonovich,
Yu.Feldman, G.Sheleyxovskiy, G.Voloshin va ko'plab tadqiqotchi, olimlar ilmiy
ishlarida shahar atrof muhitini zararli ta'sirlari yuzasidan olib borgan izlanishlari
borasida xulosalar shakllantirilgan hamda uni takomillashtirishga qaratilgan ilmiy
taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Chistyakov S.B o’zining “ Охрана окружающей среды ” kitobini atrof
muhit
muhofazasining
shaharsozlikdagi
yechimi,
tabiat
muhofazasida
arxitekturaning o’rni, shaharsozlikda vujudga keladigan zararli ta’sirlar va ularni
oldini olishga bag’ishlagan.
Bu
borada
o'zbekistonlik
olimlardan
–
L.A.Alibekov,
S.A.Nishonov,K.A.Temiryazov,
O.Qudratov,
R.Xalilov,
S.M.Qodirov,
O.V.Lebedev,
S.Ye.Nikiten,
M.O.Qodirxonov,A.M.Xakimov,
I.Shukurov,
B.Bozorov, A.Bogdasarov va boshqa ko'plab ilmiy izlanuvchi tadqiqotchilar ham
ma'lum yutuqlarga erishganinita'kidlab o'tishimiz mumkin. Yuzaga kelgan
tadqiqotlar hamda mavjud tahlillar shuni ko'rsatadiki, keyingi 50-60 yil ichida
inson organizmiga ta'sir qiluvchi yangi kimyoviy moddalarning kundalik
turmushda qo'llanilishi, avtotransport shovqini, tebranish, asab toliqishi va turli xil
10
dorilarning ko'plab iste'mol qilinishi natijasida oldin fanga mutlaqo noma'lum
bo'lgan jumladan: nurlanish, ichki organlar endokren, allergiya, astma, bronxit,
raxit, zaharlanish kabi kasalliklarning yangi patologik jarayonlari guruhiga kiruvchi
“sivilizatsiya kasalliklari” deb ataluvchi guruh kasalliklarining kelib chiqishiga
sabab bo'lmoqda.
Mavjud imkoniyatlar natijasida, kelajak avlod sog'ligi nafaqat odamning
biologik tabiatiga bog'liq bo'lmasdan, balki atrof-muhit ta'siriga ham bog'liqligi bu
real holat ekanligi aniqlandi. Bu sohada aniq amaliy yutuqlar qo'lga kiritildi.
Ayniqsa, keyingi yillarda Respublikamizda xususan, 2005 yilning “Sihat salomatlik
yili” deb e'lon qilinishi, 2008 yilning 2 avgustida “Sog'lom muhit – inson
salamotligi”dir shiori ostida “O'zbekiston ekologik harakati” tashkiloti tuzilishi
ham yuqoridagi amaliy ishlar natijaksi , -deyishimiz mumkin. Hususan mustaqillik
yillarida
birgina
Toshkent
shahri
hududining
30%
yashil
maydonga
aylantirildi.Boshqacha qilib aytganda aholi jon boshiga 69 kvadrat metrdan kam
ko'kalamzor to'g'ri keladigan hududlar ko'kalamzorlashtirildi. Havoni kislarod bilan
boyitadigan eman, qarag'ay, kashtan, qayin, chinor, archa daraxtlari hamda
manzarali butalarni ko'plab ekish loyihalari rejalashtirilgan.
Keyingi yillarda dunyo standartlariga javob beradigan magistral yo'llar,
ko'plab ko'prik va yo'l o'tkazgichlar qurildi, kichik va katta halqa yo'llari bunyod
etildi. Respublikamizda avtotransport vositalarining atrof muhitga va aholiga salbiy
ta'sirini oldini olish maqsadida ko'plab qo'shimcha chora-tadbirlar ishlab
chiqishimizga qaramasdan, bugungi kunda bu muammoga yanada diqqat-
e'tiborimizni qaratishimiz zarur. Bunday muammolarga e'tibor berilmas ekan
nafaqat sanoat, energetika va avtotransport sohasi rivojlangan yirik shaharlarda
emas, balki qishloqlarda ham ekologik ahvolni keskinlashib borishiga sabab
bo'ladi. Olib borilgan tahlillar shuni ko'rsatadiki, dunyo miqyosida avtotransport
sonining o'sishi 1990 yilda jami 400 mln.ga etgan (har ming odamga 80 ta
11
avtotransport to'g'ri kelgan), hozirgi kunda avtotransport soni 900 mln.ga yaqin (har
ming odamga 150 ga yaqin avtotransport to'g'ri keladi). Respublikamiz bo'yicha esa
bu ko'rsatgich 2000 yilda 1.3 mln.ga etgan, (har ming odamga o'rtacha 50 ta
avtotransport to'g'ri kelgan).
Hozirgi kunda birgina Toshkent shahrining o'zida avtotransport vositalari soni
1.0 mln.dan oshganligi ma'lum. Bu esa shahar 3 mln aholisining har ming odamga
o'rtacha 330 ta avtotransport vositasi to'g'ri kelishini ko'rsatadi. Yaqin 10 yil ichida
respublikamiz bo'yicha bu ko'rsatgich yanada oshishi ko'tilmoqda, natijada
mamlakatimiz avtotransport sanoati rivojlangan Germaniya, Amerika, Angliya,
Frantsiya va Yaponiya kabi davlatlar qatoriga kirishi ko'tilmoqda. Lekin “Har
narsaning yaxshi va yomon tomonlari bor” deganidek. Ko'rinib to'ribdiki,
Respublikamizda avtotransport vositalari soni ortib borishi shahar hududlarini
avtomobil shovqinidan muhofaza qilishning iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik va har
tomonlama qulay, ilmiy asoslangan chora tadbirlar majmuasini ishlab chiqishi
lozimligini ko'rsatmoqda. Bu esa tadqiqotga tortilayotgan mavzuning yanada
dolzarbligini ko'rsatadi.Yuqorida bayon etilgan fikr-mulohazalar tadqiqotning
maqsadi va vazifalarini belgilab beradi.
Magistrlik dissertatsiyasining maqsadi. Toshkent shahri hududida aholini
avtotransport shovqinidan himoya qilish chora tadbirlarini qo’llash bo’yicha taklif
va tavsiyalar ishlab chiqish.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
