Хфх лек Хосилбеков

Elektr tokidan jarohatlanganlarga yordam ko’rsatish
. Tok urishi sanoatda, qishloq 
xo’jaligida, transportda va turmushda kuzatiladi. Elektr tormog’idan jarohatlanishning og’ir 
yengilligi, tok kuchi, kuchlanish miqdori va ta’sir etish muddati hamda fizik xossasiga bogliq. 
Inson va hayvonlar organizmi uchun o’zgaruvchan tok ancha xavfli bo’lib, tok kuchlanishi 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

kattalashib  borgani  sari  uning  xavfliligi  ham  ortib  boradi.  Tok  insonga  qanchalik  uzoq  ta’sir 
yesa 
inson organizmi shuncha kuchli shikastlanadi. 
O’zgaruvchan tok ta’sirida organizmda mahalliy va umumiy shikastlanish vujudga keladi. 
Organizmda  mahalliy  shikastlanish  natijasida  bir  oz  og’rik  sezilishi  yoki  tok  urgan  kishining 
biron 
joyi qattiq kuyishi mumkin. Umumiy shikastlanishda markaziy asab tizimi, nafas olish 
organlarining faoliyati va yurak – qon aylanishi tizimida o’zgarish vujudga keladi. Tok urgan 
odamda hushidan ketish, nutq buzilishi yoki umuman yuqolishi mumkin. Ba’zi hollarda og’ir 
hollar, ya’ni falajlik yuz beradi. 
15.5-rasm. Suyaklarda sinish va chiqish sodir bo’lganda yordam ko’rsatish 
192 
Ram 15.6. Qo’l (a), oyoq (b) va bel (v) singanda taxtakachlash 
Rasm 15.7 Umurtqa ustuni va bosh qismning o’zaro joylashuvi va tuzilishi 
15.8-rasm. Bosh va miya qismi jarohatlanganda bog’ich orqali 
bog’lash usullari 
мия
 
суяги
 
мия
 
193 
Tok urgan joyga birinchi etib kelgan odam avvalo shikastlangan kishini tok ta’siridan 
qutqarishi  kerak.  Tok  urgan  kishini  yerga  qo’yish  yoki  ustiga  tuproq  tashlash  qatiyan  man 
qilinadi. 
Tok bilan zararlangan shaxslarga qo’yidagi tartiba birinchi tibbiy yordamlar ko’rsatish 
tavsiya etiladi: 
• tok ta’siridagi kishin tokli qismlardan elektr qurilmani o’chirish yoki o’chirgichdan 
uzish, simni qirqib tashlash, jabrlanuvchini kiyimidan tortib tokli qismlardan ajratish, 
quruq tayoq yordamida simni olib tashlash lozim; 
• jabrlanuvchi tokdan ajratilgandan keyin biror to’shama ustiga yotqiziladi, kiyim 
tugmalari, kamari yechiladi va sof havodan nafas oldiriladi, novshadil spirti hidlatiladi, 
betiga sovuq suv sepiladi, badani ishqalanadi va isitiladi; 
• tok urgan kishini orqasi bilan chalqancha yotqiziladi. Pastki tishlar chiqib turadigan qilib 
jag’i oldinga suriladi. Shundan so’ng ko’rsatkich barmoqqa bint yoki dastro’mol o’rab 
og’iz burunlar, yot jismlar yoki shilimshiqlardan tozalanadi. Bu ishlarni barchasini tez 
va shikast etkazmay bajarish lozim; 
• yurak ishlayotgan bo’lsa sun’iy nafas oldirishni bemor mustaqil nafas ola boshlaguncha 
davom ettirish maqsadga muvofiqdir. Shikastlanganni nafas olishi to’xtasa, yurakni 
massaj qilib qon aylanishini tiklash lozim. 
• qo’l kaftlarini to’shning qoq o’rtasiga ustma-ust qilib qo’yib bir maromda jadal bosiladi. 
Bunda yurak to’sh bilan umurtqa pog’onasi o’rtasida saqlanadi va qon yurakdan 
haydaladi. Massaj qilish va suni’iy nafas berish orasidagi pauza vaqtida yesa ko’krak 
qafasi kengayadi va yurak bo’shliqlari qon bilan to’ladi. Massaj vaqtida qo’l kuchidan 
foydalanmay balki butun gavda og’irligidan foydalanish kerak. Pauza vaqtida qo’l 
to’shdan olinmaydi. 12 yoshgacha bo’lgan bolalarni yuragini massaj qilishda qo’lning 
bir kaftidan, chaqoloqlar uchun 2 barmoq bilan yordam ko’rsatiladi. Agar jarohatlangan