Хфх лек Хосилбеков

1.Havo zarb to’lqini. 
Yadro portlashi natijasida hosil bo’lgan havo sharidan hamma 
tamonga tovushdan tez tarqaladigan siqilgan havo to’lqini hosil bo’ladi. Juda kuchli 
momoqaldirokdek ovoz beradi, siqilgan havo ketidan siyraklashgan havo keladi, oxiri me’yoriy 
havo bosimi keladi. Qisilish hududning oldingi qismi zarb to’lqini fronti deyiladi. Havo zarb 
to’lqinidan himoyalanmagan odam va hayvonlarga ta’sir qiladi, daraxtlarni ildizi bilan sug’urib 
ketadi. Yer yuzasidagi inshootlar, aloqa tarmoqlari, texnika, o’simlik, o’rmonlar nobud bo’ladi. 
Yuqori  bosim  0,5  kg/sm
2 
dan  baland  bo’lsa,  daraxtlarning  50%dan  ko’pi,  0,3  dan  0,5  kg/sm
2 
30% 
shikastlanadi. Havo zarb to’lqinida ochiq joyda turgan odam va hayvonlar qattiq shikastlanadi, 
kontuziya  bo’ladi  va  o’limgacha  boradi.  G’oyat  og’ir  kontuziya  va  jarohatlar  odam  va 
hayvonlarda 
bosim 1 kg/sm
2 
(100 kPa)dan ko’p bo’lsa sodir bo’ladi, chunki organlarning uzilib ketishi, suyak 
sinishi,  ichki  qon  ketishi  oqibatida  o’lim  yuz  beradi.  Yuqori  bosim  0,6  dan  1,0  kg/sm
2 
(60-100 
kPa) 
gacha bo’lganida og’ir kontuziya sodir bo’ladi.