Хфх лек Хосилбеков

Nol simga ulash
. Tok o’tkazmaydigan qismlarda kuchlanish paydo bo’lganda undan 
jarohatlanishni  oldini  olish  uchun  bu  qismlarga  tarmoqning  nol  simi  ulab  qo’yiladi,  faza 
simlaridan 
biri  korpusga  tegib  qolganda,  shu  faza  bilan  nol  simi  qisqa  tutashadi  va  u  orqali  katga  tok 
oqadi. Bu 
tok  eruvchan  himoyalagich  yoki  boshqa  himoya  vositasiga  avtomatik  ta’sir  etib,  uni  ishga 
tushiradi, 
ya’ni shikastlangan fazani avtomatik tarzda uzadi. Bu usul odatda nol simi yerga ulangan 
kuchlanishi 1000 V gacha bo’lgan uch fazali to’rt simli tarmoqlarda qo’llaniladi (7.4-rasm). 
7.3-rasm. Uskuna va elektr qurilmalarni 7.4-rasm. Nol simga ulash sxemasi 
himoyalovchi yerga ulash sxemasi 1- tok iste’molchisi; 2-himoya qurilmasi. 
1-yerga ulagichlar; 2- tutgich; 
Rasm 7.5. Chorva komplekslarida potentsiallarni tenglashtirish usuli 
Bitta tarmoqdan ta’minlanuvchi elektr qurilmalar korpuslarini yerga va nol simga ulash 
122 
mutlaqo mumkin emas. Chunki bunda yerga ulangan qurilma fazalaridan birining himoyasi 
shikastlanib korpusga tegib qolganda uning yerdagi simi orqali katta tok o’tib, yer bilan korpus 
orasida kuchlanish paydo bo’lib qoladi. Bu tok miqdor jihatdan nolga ulash rejimidagidan kam 
bo’lganligi  uchun  himoya  vositasini  ishga  tushira  olmaydi.  Ammo  bitta  elektr  uskunasi  bir 
vaqtda 
nol  simga  va  yerga  ulash  xavfsizligi  nuqtai  nazaridan  maqsadga  muvofiq  hisoblanadi,  chunki 
bunda 
yerga ulab qo’yilgan himoya nol simi yerga qayta ulanib qoladi. 
Elektr qurilmalarni kutilmagan va elektr halokat holatida avtomatik tarzda o’chirishni 
ta’minlash uchun himoyalovchi avtomatik ajratgichlardan keng foydalanadilar. Uzgichlarning 
ishonchli  ishlashi  yerga  ulash  simlari  kesimining  to’g’ri  tanlanishiga  bog’liq.  Yerga  ulash 
simining 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

kesimi to’g’ri tanlanganda korpus yoki nol simga tutashganda eng yaqin saqlagich eruvchan 
quymasining  nominal  tokidan  3  marta  va  avtomatik  uzgich  tokidan  3  marta  katta  tok  paydo 
bo’ladi. 
Qishloq xo’jaligida elektr tokidan jarohatlanishning oldini olish uchun quyidagi profilaktik 
tadbirlarni amalga oshirish maqsadga muvofiqdir: 
• ishlab turgan butun elektr jihozlarini iste’molchilarning elektr qurilmalarini ishlatishda 
rioya qilinadigan texnik ishlatish qoidalari va texnika xavfsizligi qoidalari talablariga javob 
beradigan holatga keltirish; 
• mahalliy sharoitlardan kelib chiqib, elektr qurilmalar bilan ishlash xavfsizligini oshiradigan 
qo’shimcha tadbirlar ko’rish; 
• elektr asboblarni, tezda almashlab ulashlarni, ta’mirlash ishlarini pasaytirilgan kuchlanishga 
o’tkazish; 
• ishlatiladigan shaxsiy himoyalanish vositalarini takomillashtirish; 
• texnika xavfsizligi bo’yicha ishchilar malakasini oshirish va har yili texnik sinovlarni 
o’tkazishda; 
• ishlab chiqarish sexlarida barcha nuqtalarida yer potentsiallarini bir xilligini ta’minlash.