Хфх лек Хосилбеков

7.4. Elektr toki ta’siridan himoyalash tadbirlari 
Ishlovchilarni elektr xavfsizligini ta’minlash maqsadida elektr qurilmalarining tok 
yurmaydigan qismlarini yerga ulab qo’yish himoyalovchi yerga ulash deyiladi. Elektr tarmoq 
simlarining mashina qismlariga tasodifan tegib ketganda yoki uzilib uning ustiga tushganda, 
himoyalovchi  (izolyatsiya)  qismi  ishdan  chiqib  cho’lg’am  simlari  yalang’ochlanib  korpusga 
tegib 
qolganda,  shuningdek,  mashinaning  tok  yurmaydigan  qismlari  kuchlanish  ostida  qolganda 
kishilarni 
elektr toki ta’siridan himoyalash uchun himoyalovchi yerga ulash usulidan foydalanidilar. 
Kuchlanishi  1000  V  gacha  bo’lgan  tarmoqlarda  yerga  ulagichning  qarshiligi  4  Om  dan 
oshmasligi 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

lozim.  Yerga  ulash  simlari  yerga  ulagichlarga  va  yerga  ulanadigan  konstruktsiyalarga 
payvandlab, 
mashinalar,  apparatlar  korpusiga  esa  payvandlab  yoki  boltlar  yordamida  mustahkam  qilib 
ulanadi 
(7.3-rasm). 
Elektr qurilmalar bilan xavfsiz ishlashni ta’minlashda texnik va tashkiliy tadbirlarni amalga 
oshirish katta rol o’ynaydi. Elektr qurilmalariga xizmat ko’rsatishning xavfsiz bo’lishini 
ta’minlaydigan tadbirlar quyidagilar: 
• himoya to’siqlari o’rnatish va tok o’tkazuvchi qismlarigacha belgilangan tegishli masofaga 
rioya qilish; 
• elektr jihozlarining korpusini himoyalovchi materiallardan tayyorlash; 
• himoya asboblaridan foydalanish; 
• xato operatsiyalarning oldini olish maqsadida, ishga tushirish apparatlariga blokirovkalash 
himoya vositalaridan foydalanish; 
121 
• kommutatsion apparatlar xato yoki o’z-o’zidan ulanib qolganda, ularni tarmoqdan uzib 
qo’yish yoki ularga kuchlanish berilishiga to’sqinlik qiladigan choralar ko’rish; 
• tarmoqlarda odamlar ishlayotganda «Ulanmasin - odamlar ishlayapti», «Ulanmasin - 
tarmoqda ishlanyapti»; «Ochilmasin - odamlar ishlayapti» belgilarini osib qo’yish va 
to’siqlar o’rnatish; 
• ko’chma yerga ulagichlarni ulash; 
• yerga ulanishi zarur bo’lgan tok o’tkazuvchi qismda, kuchlanish yo’qligini tekshirish; 
• yerga ulagichlar o’rnatish yoki ko’chma yerga ulagichlar o’rnatish; 
• ish o’rnini himoyalash va u yerga «To’xta, yuqori kuchlanish!», «Kirma, o’ldiradi!», «Shu 
yerda ishlang!», «Shu yerdan kiring!» ogohlantiruvchi belgilarni osib qo’yish.