Hayvonlarning o’simliklarga o’xshashligi va ulardan farqi

Darsning jihozi: Geografiya faniga oid rasmlar, slaydlar va o’quv darsligi.
Darsning tashkiliy qismi:

1. O`quvchilar bilan salomlashish. 2. Navbatchilikni o`tkazish va davomatni aniqlash.

3.Siyosiy daqiqa o`tkazish. 4.O`tilgan mavzuni so`rash baholash.

Yangi darsni rejasi.

1. 
   O`rta Osiyoning iqlimi. 2. Iqlimga ta`sir ko ‘rsatuvchi omilar
   

Yangi darsning bayoni.

O‘rta Osiyoning iqlimi juda rang - barangdir. O‘lkaning shimoliy qismida hali qish hukmron bo‘lib turgan vaqtda uning janubida va tog‘ oraligidagi vodiylarda daraxtlar gullab, bahor fasli boshlangan bo‘ladi. Suvsizlikdan qaqragan qumli cho‘llar, tog‘ etaklaridagi ekinzor va bog‘lardan iborat vohalar baland tog‘larda sernam o‘tloq va o‘rmonlar bilan almashinadi. O‘rta Osiyo o‘lkasidagi bunday rang - barang iqlimiy sharoit, asosan, quyidagi omillar ta’sirida vujudga kelgan: joyning geografik o‘rni va Quyosh radiatsiyasi, havo massalarining harakati, joyning relyef tuzilishi. O‘lka iqlimini hosil qiluvchi bu omillarni alohida-alohida ko‘rib chiqamiz.

O‘lkaning geografik o‘rni va Quyosh radiatsiyasi. Yevrosiyoning tabiiy xaritasiga nazar tashlasak, O‘rta Osiyo materikning deyarli qoq markazida joylashganini ko‘ramiz. O‘lkaning bunday joylashuvi Yer kurrasining aynan shu kengliklarda joylashgan boshqa hududlarga nisbatan quyoshdan ko‘proq radiatsiya olishini ta’minlaydi. Quyoshning yer yuziga tushadigan nur energiyasi va issiqligi Quyosh radiatsiyasi deb ataladi. Quyosh nurlari kosmik fazodan o‘tib Yerga va uning havo qobigiga issiqlik enrgiyasi keltiradi. Quyosh radiatsiyasining miqdori muayyan vaqt mobaynida 1 kv.sm yer yuzasiga kaloriya miqdorida tushgan nurli energiya bilan ifodalanadi. Quyosh radiatsiyasining yer yuzasida taqsimlanishi geografik kenglikka bog‘liq, chunki quyosh nurlarini yer yuzasiga qanday burchak ostida tushishi hamda turli yerlarda kunning uzoqligi geografik kenglikka bog‘liq.Quyosh nurlari yer yuzsiga qancha tik tushsa, xuddi shu joy muayyan vaqtda ko‘p issiqlik oladi.O‘rta Osiyo shimoliy va janubiy qismlari o‘rtasidagi kunning uzoqligidagi eng katta farq yozgi va qishki Quyosh turishi kunlarga tog‘ri keladi. Masalan, dekabrning oxirida o‘lkaning chekka janubiy qismlarida kun shimolga nisbatan 1 soat 10 minut uzun, iyun oyining oxirida esa, aksincha, 1 soat 50 minutga yaqin qisqa bo‘ladi. Joyning geografik kengligi shu hududda joylashgan yer yuzasiga tushishi mumkin bo‘lgan quyosh energiyasi miqdorinigina belgilaydi. Lekin quyoshdan keladigan energiyaning hammasi ham yer betiga yetib kelmaydi. Uning 20 foizga yaqin qismi havo qobig‘idan aks etib, yana fazoga qaytib ketadi. Quyosh nurlarining bir qismini havodagi suv buglari, changlar, shuningdek, bulutlar yutadi va tarqatib yuboradi. Natijada atmosferada tarqoq radiatsiya vujudga keladi. Quyoshdan yer betiga bevosita yetib kelgan radiatsiya tog‘ri radiatsiya deyiladi. Yer yuziga tog‘ri radiatsiya ham, tarqoq radiatsiya ham tushadi. Yer yuziga tushadigan tarqoq radiatsiya bilan tog‘ri radiatsiya birgalikda yalpi radiatsiya deb ataladi. Yalpi radiatsiya Qoraqum cho‘lining janubida 1 kv.sm yuzaga 150 kkal issiqlikka teng. O‘rta Osiyo hududining ko‘pchilik qismida qish, bahor fasllarida havo bulutli bo‘lgani sababli, yer yuzasiga tushadigan yalpi radiatsiya tarkibida tarqoq radiatsiya miqdori ko‘proq bo‘ladi. Yoz oylarida esa o‘lka tekisliklarining barcha qismida havo, asosan, bulutsiz bo‘lgani uchun Quyoshdan keladigan radiatsiyaning asosiy qismini tog‘ri radiatsiya tashkil etadi