Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (I- qism) 
Alisher Navoiy 
4 
http://ziyonet.uz/ 
deb yozar ekan, bu haqiqiy xalq tili, sof adabiy tilimizning iamunasidir. Navoiy «Xamsa» 
dostonlarini oʻz ona tilida yozish bilan oʻzbek adabiy tilini toʻla shakllantirdi, eng 
rivojlangan tillar darajasiga olib chiqdi, uning boyligi va rang-barangligini namoyish 
qildi. 
«Hayratul-abror» programma xarakterdagi asar boʻlib, undagi gʻoyalar keyingi 
dostonlarda noyob syujetlar, xilma-xil qahramonlarning yorqin obrazlari, ajoyib 
hikoyalar va original badiiy san’atlar orqali yanada rivojlantirildi hamda 
chuqurlashtirildi. «Xamsa» Navoiy ijodining choʻqqisi boʻlib, keyingi oʻzbek va boshqa 
turkiy xalqlar adabiyotlari taraqqiyotiga kuchli ta’sir koʻrsatdi. XV asrdan keyingi 
ozarbayjon, turkman, tatar, uygʻur, turk, qoraqalpoq va boshqa xalqlar she’riyatini 
Navoiy va uning «Xamsa»si ta’sirisiz tasavvur etish qiyin. Shu bilan birga «Xamsa» 
dostonlari va ulardan namunalar rus, ukrain, ozarbayjon, uygʻur, tojik, belorus, venger, 
nemis va boshqa tillarga tarjima qilingan. Oʻzbekistonda soʻnggi yillarda «Xamsa» 
dostonlarini nasriylashtirib, originalga nisbatan soddalashtirilib nashr etishga ham 
ahamiyat berilmoqda. Bunday ishlar oʻtmishda Umar Boqiy, Mahzun kabi adiblar 
tomonidan ham kilingan. 
Bizning davrimizda Navoiy «Xamsa»sini oʻrganish boʻyicha ham talay ishlar qilingan. 
Bunga Olim Sharafiddinov, Oybsk, Sadriddin Ayniy, Hamid Olimjon, Ye. E. Bertel's, V. 
Zohidov, L. Qayumov, P. Shamsiyev, Gʻ. Karimov, S. Mutallibov, A. Rustamov, S. 
Erkinov, N. Mallayev, A. Abdugʻafurov, S. Narzullayeva, B. Valixoʻjayev, T. Ahmedov 
kabi navoiyshunos olimlarimiz va adiblarimiz oʻz ulushlarini qoʻshdilar. Biroq 
«Xamsa»ni oʻrgʻanish, tadqiq etish ishlariga soʻnggi nuqtani qoʻyish mumkin emas. 
Chunki bu xil asarlar haqida har bir yangi avlod soʻzini aytadi va oʻz bahosini beradi. 
Demak, Navoiy «Xamsa»si boʻyicha ilmiy tekshirish, izlanish olib borish, faollik bilan 
muhokama-mulohaza yuritish, musohaba va munozaralar uyushtirish bundan buyon ham 
hamisha davom etadi. Navoiy oʻz «Xamsa»si bilan oʻzbek adabiyotini, jahon adabiyoti 
yuksakligiga koʻtardi va oʻzi ham ulugʻ dostonnavislardan Gomer, Dante, Firdavsiy, 
Nizomiy, Xusrav Dehlaviy, Jomiy qatoridan oʻrin oldi. 
A. HAYITMYeTOV, 
filologiya fanlari doktori, professor 
Hayratul-Abror (Nazm) 
I 
Bismillohir-rahmonir rahim,
Rishtagʻa chekti necha durri yatim.

---