Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (III- qism) 
Alisher Navoiy 
46 
http://ziyonet.uz/ 
uchqunlardir. U mash’alni esa mash’al emas, oʻzidan nur sochuvchi dur desa boʻladi; dur 
ham emas, porlagan quyosh deyish kerak. Koʻkning yetti iqlimida u sulton, qolgan 
hammasi tan boʻlsa, bu hatto ulargajondir. U oʻrtadagi osmonda har tomonga nur sochib, 
«Hamma ishning oʻrtachasi yaxshi» degan hikmatni isbotlab turadi. 
Yulduzlar yetti qismga taqsimlangani singari, bilki, jahon ham yetti iqlimga boʻlingan. 
Ularning hammasi bir-biridan quvvat oladi; har biri ikkinchisidan tarbiya. Quyosh qolgan 
oltitasidan ustun boʻlgani uchun u joylashgan iqlim ham unga loyiqdir. Qaerda quyosh 
nur sochib turgan boʻlsa, yulduzlar koʻzga koʻrina olmaydi-ku! Uning oʻrnashgan joyi 
toʻrtinchi osmondir. Ham oʻzi shu iqlimning tarbiyachisidir. 
Yer yuzida ham shu iqlim eng yaxshisi boʻlib, koʻkdagi quyosh uyi kabi benazirdir. 
Yerni oʻlchash fani yoʻlga qoʻyilgandan keyin bu joyni toʻrtinchi iqlim deb atay 
boshlashdi. Goʻzallikda u jannat bogʻlariga oʻxshaydi; bu bogʻ emas, Xuroson 
mamlakatidir. Satxi toʻrtinchi osmondgu ham keng, martabasi yettinchi osmondan ham 
baland. Uning ichidagi shaharlarning soni nihoyatda koʻp. Ularning har birining 
goʻzalligi xaddan ortiqdir. Shaharlari latofatda oliy bir jannatning oʻzi. Yaxshi odamlari 
oʻsha jannatning oq yuzli qizlariga monand. Togʻlarining oldida falak oddiy bir dasht. 
Uning choʻqqilarida har kim aylanib, tomosha qilishi mumkin. Bu togʻlarning har 
binning bagʻrida yuz xil konlar bor. Bu konlarni ajoyib javharlar oʻziga makon etgan. 
Oqib kelayotgan suvlar oddiy chashmalardan emas; ular konlardan oqib kelayotgan 
javhar suvlaridir. Dashtlarining satxi oinaning satxiga oʻxshaydi. Oʻsib yotgan oʻtlar bu 
oinaning yashil rang zangini tashkil etadi. Uning sabzazorlari osmon gulshanida rashk 
uygʻotadi. Tuprogʻiga esa har qanday toza anbar havas qiladi. U yetti osmon boyliklarini 
oʻziga sigʻdira olishi mumkin. Etti iqlim tan boʻlsa, bu - siynadir. 
Uni jahonning koʻksi deb ta’riflash kerak. Undagi yurak esa goʻzal Hirot oʻlkasidir. 
Kimki koʻngulni maqtab, asoslay olgan boʻlsa, uni badan mamlakafining sultoni degan. 
Oʻzini bilgan odam buni ham ta’riflab, butun jahon mamlakatlarining podshosi deydi. 
Uni «koʻngul» emas, «shoh» desa ham ajablanish kerak emas, chunki shohning joyi ham 
oʻrtada boʻladi-ku! 
U koʻnguldan joy olgani uchun odam ham undan koʻngul uza olmaydi. U koʻngullarga 
yoqib qolgan ekan, bu - ayb emas. Koʻngullardan ham bir-biriga yoʻl ochildi. Ziynati 
xuddi inson badanining shaklidek, kengligi koʻngul kishvarining kengligidek. Uni 
kishvar dema, bogʻi Eram deb ata; Eram ham emas, Baytulharam deb ata. 
Uning tevarak-atrofi shu qadar kengki, xayol elchisi uning hammasini yuz yilda ham 
aylanib chiqa olmaydi. Uning satxiga egilgari osmon oʻzi tartib bergan; quyosh soqqasi 
bilan tekislangan; uning tuprogʻini mushkka aylantirgan; koʻrinishini behishtning rashki 
keladigan qilgan. Qoʻrgʻonning devorlari ham shu qadar mustaxkamki, baland osmon 
qal’asi undan uyaladi. Uning atrofidagi burjlari shunday koʻtarilganki, osmon uning 
ostida qolganday. Arki ham toʻqqiz osmondan buyuk, yer yuzidan osmon koʻtarilib 
turganday, devorlarning kunguralari quyosh kabi tovlanib turadi. Ular malaklar toʻdasiga 

---