Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (III- qism) 
Alisher Navoiy 
32 
http://ziyonet.uz/ 
urgan egari zarlangan; hatto uning yuganiga ham gavharlar qadalgan. Koʻngli yengsiz 
ajoyib-gʻaroyib chakmon kiyishni istab, rangini qizil qilib, dolu guliga qoʻyib tiktirgan. 
Shunchadan-shuncha oliftagarchiliklar bilan, oliftagarchilik emas, qabohatlar bilan dev 
jamolini paridek yasatadi; tikanni yangi ochilgan gulbarglar bilan bezaydi. Goʻzal ra’no 
kabi jilva qilib, qizil yuzli mahbubadek boda ichadi. Boda miyasiga ta’sir etgandan keyin 
tinimsiz bema’ni gaplarni gapira boshladi. 
Uning oldida bir qancha iflos va buzuqlar yuradi. Ularning birontasida na aql bor, na 
idrok, na xis. Ular gulxan atrofidagi yuzlarcha haromxoʻr zogʻlarga yoki zogʻ atrofidagi 
oʻlimtikxoʻrlarga oʻxshaydilar. U gapga tushunadigandek, xadeb unga gap uqtirishadi; 
hisobsiz, oʻlchovsiz xushomadlar qilishadi. U gʻavgʻo qiladi, atrofidagilar baqirib-
chaqirishadi, goʻyo oʻzi oʻrtada devu atrofida shayton toʻdasi. Biri uni «Begim!» degan, 
boshqasi «Mirzo!» degan; xulqini yaxshi deb, husnini chiroyli deb maqtagan. 
Ularga buncha rasvolik yetmaganday, ichkiliksiz bir nafas ham tura olmaydilar. Ichkilik 
unga ilonning zahariday zarur; ovqat oʻrniga ilonning goʻshtini ham yeyaberadi. Yeyish-
ichishi hammasi harom-harish; shu xil yeyish-ichish bilan oʻzini parvarish qiladi. 
Ikki piyola mayni toʻlatib ichib olgandan keyin, lof urib, har damda bir dushman safini 
parchalayotgan boʻladi. U goʻyo togʻu, ayovsiz qilich chopmoqda; qilichi oyning temir 
qalpogʻiga harn borib tegmoqda; gurzisi Bahromning boshini yanchmoqda; nayzasi uning 
gavdasiga sanchilmoqda; uning oldida filning pashshacha kuch-qudrati yoʻq. Ajdaho esa 
uning koʻziga bir ola-bula chilvir. 
Uning folbinlik kitobi oldida yoʻlbars oddiy bir suv qurti-yu, nahang oddiy bir ilon; 
momaqaldiroq uning oʻz bazmida chalinayotgan nogʻora ovozi-yu, chaqmoq kabobining 
oʻtidan sachragan uchqun. 
Bu zolimning zulm va shafqatsizligi shunchaki, buncha zulm va shafqatsizlikni kishi 
kofirlarda ham koʻrmagan. U shundogʻki, namozga bosh egmaydi; Xudoga yolborish 
xayolida ham yoʻq. Unga butun mamlakat, sipoh, hatto podshoh minnatdorchilik 
bildirishini xohlaydi. U yolgʻiz shohga deb oʻylama, butun borliqqa minnat qiladi. U 
bechora shohga qancha yolgʻonlarni gapirib, goʻyo unga toju taxtni men olib berganman, 
demoqchi boʻladi. 
Menga yuz ming beribdi. Yuz, ikki yuz ming menga loyiqmi? Yuz kishining rashki 
keladigan askarim, ming yigitim otlanadigan oʻlkalarim boʻlishi kerakmasmi? Agar 
mening ahvolim shunaqa yomon boʻlaveradigan boʻlsa, bu shoh boʻlmasa, boshqa 
mamlakat, boshqa shoh topganim boʻlsin! - deb u ta’na ham qiladi. U qancha qichqirib, 
bexuda gaplarni gapiradi. Odamlari ham har tomonda uni quvvatlab turishadi. 
Buncha manmanlik, kibr-havo unda sitamgar nafsi tufayli yuz bergan. Uning uchun urush 
boisa, osmon yuzi qora chang bilan qoplansa, ikki taraf bir-biriga qarshi oʻtkir qilichlarini 
yalangʻoch-lasa, jahon xalqi orasida gʻavgʻo koʻtarilsa, uning tigʻi odamlarning yuragini 
yorsa-, dushmanning boshini gurzisiga gʻilof qilsa, yigitlarning ishi oʻz xunarini 
namoyish qilsa. 

---