Х. Т. Турсунов, Т. У. Рахимова экология укув кулланма «Chinor enk» экологик нашриёт компанияси



Download 4,39 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/109
Sana23.04.2022
Hajmi4,39 Mb.
#576278
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   109
Bog'liq
Мустақил

_____________________________________ Экология


Экология
Бафорда, салцин фаслдан фойдаланиб и сси к д а, уйкуга 
кетиш — эфемерлар, эфемероидлар.
Температуранинг организмлар хулк,-атворига таъсири на- 
тижасида, улар нокулай температуралардан узлари учун кулай 
микроиклимий шароитга кочишлари мумкин. Б ун ин г нати- 
жасида улар катта территорияга м и ф ац и ял ан и ш и мумкин.
П ойкилотерм ^айвонларда ким ёвий ва ф и з и к а в и й тер ­
морегуляция таракки й этмаган. Улар нокулай \а р о р а т пай- 
д о булиш и билан ундан уяларда я ш и р и н а д и , туп рокд а
баъзилари эса тупланиб туришади.
Организмлар температурага ф и зи о л о ги к \о л а т н и узгар- 
ти риш оркдли *ам мослашади. Т и н и м ёки уй куга кетиш 2 
хил булади:
а) ёзги тиним температура баланд ва н а м л и к кам булган- 
да ёзги тиним тухташи (ш увок);
б) киш ки уйкуга кетиш ёки ти н и м о л и ш тем пература 
паст булганда.
Т иним га кетиш х,ар хил були ш и м у м к и н . Б ун д ай тиним
яхш и шароит ёки м и ф а ц и я г а \ а м о л и б к е л и ш и мумкин, 
И с с и к шароитда яш овчи ^ай в о н лар д а эса, у с у т к а л и к рит- 
м н и н гузгари ш и га олиб келиш и м у м к и н , м а с а л а н , чул \а й -
вонлари кундузи дам олиб, кечаси а к т и в \ а ё т кечиради.
Пойкилотерм \ай во нл ар т а н а т е м п е р а т у р а с и н и куёшга 
Каратиб, узгартириб бош каради. М а с а л а н , ч и г и р т к а эрта- 
лаб куёш нурларига тан аси н и н г к е н г т о м о н и н и , туш д а эса 
тор том он и ни каратади.
Х арорат ва ^айвонлар м о р ф о л о г и к т у з и л и ш и орасидаги 
конуниятлар бор. Бу Бергман к о н у н и я т и б у л и б , у шундан 
иборатки, совук иклимли ж о й л ард а к а т т а ^ а ж м д а г и турлар 
таркалган. Хайвон канча катта булса, у н и н г и сси ку ш к йуко- 
тиш и шунча кам булади. Совук и к д и м л и р а й о н л а р д а т а р к ­
алган сут эмизувчи \ай вонларда к у л о к ва д у м ю зас и н и н г 
кискариш и кузатилади, буйин ва о ё к д а р и к ,и с к ар га н булиб, 
танаси ерга якин 
ж о й л а ш а д и , 
я ъ н и о ё к л а р и к а л т а р о к була­
ди, масалан, буни тулкиларД3 к У риш м у м к и н ^ *
Ф изикавий терморегуляИи я > \ а й в о н л а р у ч у н э к о л о ги к
томондан фойдалирок. Бу с у тэм и зу в ч и \ а й в о н л а р д а тана- 
н инг юнг билан копланиш ^ КУШ ларда п а т б и л а н копла- 
ниш , тери остида ёг катламининг б у л и ш и .
Температура о р ган и зм л ар и н г т и н и м \ о л а т и д а н ч и к и - 
ши, диапаузага утиши ёки м(ФаЦ и я г а к е т и ш и г а с а б а б була-


ди. У усимликлар ва хайвонлардаги \а ё т формаларига таъ- 
сир килади.
С ув экологик омили. Сув асосий экологик омиллардан 
б и р и були б , ер юзидаги у си м ли клар ва \а й в о н л а р н и н г
яш аш и учун мухим омил хисобланади. Мухит билан модда 
ол м аш и н ув и ва ф отосинтез ж араёнида сув метаболит ва 
эритувчи сиф атида кдтнашади. М инерал тузлар у сим ликка 
ту п р окд ан сувда эриган холда утади.
Гидробионтлар учун сув яшаш мухити булиб \исобла- 
нади.
С у вс и з модда алмаш инуви давом этмайди. Сув бу хаёт 
д ем акд и р. Т и р и к о рганизм лар асоси сувдир. усимликларда 
у 40 —98% таш ки л кдпади. Хайвонлар танасида хам сув- 
н и н г м и к д о р и турлича: чул ч и ф и ткаси д а 35%, ит баликда 
93%, каттасида 77,8%, сичк,он боласида 83%, катгасида 79%. 
Сув ети ш м асл и ги га чидам лилик тур экологиясига б о т и к ,. 
М асал ан д а ш т ш ароитида яш овчи 
к у р б а ^ а ,
танасидаги сув- 
ни 50% ни йук;отганда, н ам ликни яхши курувчи утлок, кур- 
б ак а си э с а сув н и н г 15% н и йук,отганда улади.
Х а й в о н л а р д а н ам л и к к а чидамлилик усимликларга н ис- 
батан кучлирок,. М асалан , одам узтан асид аги сувнинг 10% 
ни йук,отса, нобуд булади. Туя эса 27%, куй 23 %, ит 17 %, 
сув й у к о т га н д а улади.
У с и м л и к л а р н и н г сувга э\тиёж и жуда юкрри. У рта икдим - 
да у са д и ган у с и м л и к л а р н и н г 1 г курук, модда \о с и л к,или- 
ш и учун 250 —400г сув керак.
О р г а н и з м л а р н и н г Ер юзида зоналар буйича тарцалиш и- 
д а, су в а с о с и й ч е к л о в ч и омил булиб хизмат к,илади.
К у р у к л и к д а у сад и ган усимликлар учун асосий сув манъ- 
баи с и ф а т и д а а т м о с ф е р а ёгини хизмат к,илади. Усимли 
л а р н и н г с у в б и л а н таъм инланиш и ж ойларнинг умумий 
р а к т е р и с т и к а с и г а б о т и к ,.
Э к в а т о р и а л об ластл ар д а йил давомида 1000 мм ёг» 
т у ш а д и . Ч у л з о н а л а р и д а ёгин микдори 100 мм ва ундан кг 
хам б у л и ш и м у м к и н .
У с и м л и к л а р г а с у в утишининг асосий йули, бу илд& 
с и с т е м а с и б у л и б , усимли|; илдиз оркали тупрокдан сув 
ш и м а д и . Т у п р о к д а г и сувлф, механик ушланиши буйича 
хил б у л а д и , у л а р :
1. Г р а в и т а ц и о н с у в

Download 4,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   109




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish