Gulliverning sayohatlari kitobi 17-asrda nashr etilgan. Jonatan Svift hayoliy shaklda o'sha paytdagi Angliyadagi nafratli odob-axloq va buyruqlarni tasvirlab berdi



Download 0,72 Mb.
bet10/52
Sana24.01.2022
Hajmi0,72 Mb.
#408103
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   52
Bog'liq
JAHON ADABIYOTI JAVOBLAR

FRANSUA  RABLE  (1494-1553)
Frantsuz   Uyg`onish   davri   adabiyotining   eng   ulkan   namoyondalaridan   biridir.
Fransua Rablening ijodi Uyg`onish davrining boshqa vakillari ijodidan tubdan farq qiladi.
U   o`zidan   oldingi   uzoq   davrlar   frantsuz   adabiyoti   va   madaniyatining   aloqa   iplarini
Uyg`onish   davri   madaniyati   va   adabiyoti   taraqqiyoti   bilan   mahkam   bog`langan
san'atkordir.   Rablening   qudratli   va   sexrli   qalamiga   mansub   bo`lgan   yangi   nasrning
frantsuz   adabiyotida   tug`ilishi   butun   Ovro`pa   adabiyotida   romanchilik   janrini   boshlab
berdi.   Uyg`onish   davrining   va   undan   keyingi   asarlarining   ham   yozuvchilari   F.Rable
ijodidan katta bahramand bo`ldilar.
Fransua   Rable   1494-yil   4-fevralda   Shinon   yaqinida   dunyoga   kelgan.   Uning
asarlarida Shinon atrof-muhitining tabiati juda qiyomiga yetkazib tasvirlanishidan ham
Rablening bolaligi Ven daryosining qirg`og`i bo`ylarida o`tganligiga kitobxon zarracha
shubha qilmaydi.
Umuman, Rable tug`ilgan Luara vodiysidan yana Ransa, Dyu Belle, Obine kabi
frantsuz Uyg`onish davrining yirik vakillari ham yetishib chiqqanligini hisobga olsak, bu
vodiy frantsuz Renessansining beshigi bo`lganligiga zarracha shubha qilmasa ham bo`ladi.
1510-yilda   Rable   monastirga   xizmatga   kiradi   va   turli   tillarini   o`rganishga
kirishadi.Rablening La Bomett i Fontan le Kont bilan hamkorlikda tashkil etgan adabiy
to`garagiga Tirako, Amori Bushar kabi huquqshunos va faylasuvlar ham kelib qo`shiladi.
Ular   bu   to`garakda   Fransiya   Uyg`onish   davri   gumanizmi   yo`nalishlariga   asos   solgan
edilar.   1530-yildan   boshlab   Tibbiyot   ilmini   chuqur   o`rgana   boshlagan   Rable   ko`p
odamlarning   hayotini   vrach   sifatida   qutqarib   qoladi,   kasalxonalarda   ishlaydi,   tibbiyot
doktori degan darajani oladi. Rable juda ko`p mamlakatlarda bo`lib, turli toifadagi insonlar
hayotini chuqur o`rganadi.  Rable bir necha yil Parijda yashab frantsuz qiroli Frantsisk
huzurida   xizmat   qiladi,   lekin   tezda   bu   yerdan   ketdi,  u   hayotining   keyingi   pallalarida
ruhoniylikdan voz kechib ijod bilan shug`ullanadi, diniy tortishuvlarning avj olib ketishi
va insonparvar kishilarning ko`plari Fransiyadan quvg`in qilina boshlaganida Rable ham
vatanidan ketishga va vaqtincha chet ellarda istiqomat qilishga tug`ri keladi.
Rablening   nomini   jahonga   mashhur   qilgan   eng   buyuk   asari   «Gargantyua   va
Pantagryual» romanidir.
Roman besh kitobdan iborat bo`lib, uning birinchisi 1533-yilda, ikkinchisi 1534-
yilda, uchinchi kitobi 1546-yilda, to`rtinchi qismi-1552 yilda va romanning so`ngi kitobi
1564-yilda yozuvchi vafotidan so`ng nashr qilingan.
«Kitobimni   ochingiz   va   unda   bayon   qilingan   voqealar   haqida   yaxshilab   o`ylab
ko`ringiz, -deb yozgan edi F.Rable. Shunday qilsangiz, tushunasiz asarning sarlavhasini
o`qish bilan unda be'mani narsalar bayon etilar ekan, degan xayolga kelish mumkin, lekin
aslo bunday emas, siz mutloq ishona berishingiz mumkinki, uni o`qish natijasida ham
jasoratli, ham dono bo`lasiz, chunki mening kitobimda butunlay boshqacha yo`sindagi rux
va qandaydir faqat yuksak didli kishilarga tushunarli bo`ladigan ta'limotni ko`rasizki, bu
esa sizga bizning din, xuddi shu kabi siyosatimiz ro`zg`orshunoslikka doir o`ta maxfiy va
dahshatli sirlarni ochib beradi. O.Qayumov tarjimasi Haqiqatan ham Rablening mazkur
romani qattiq hazil, kulgi mutoyibalar, nozik kinoyalarga juda boy. Xalq uslubida yozilgan
105

Aim.uz
mazkur asarning maydonga kelishida Lionda nashr etilgan «Buyuk va ulkan pahlavon


Gergantyura   haqida   ulug`   va   qimmatli   xronikalar»   xalq   kitobining   ahamiyati   katta
bo`lgan.
Rable   asarining   bosh   qahramoni   Utopiya   mamlakatining   bahaybat   pahlavoni
Granguzening   ug`li   bahodir   pahlavon   Gargantyuadir.   Gargantyuaning   ilk   o`qituvchisi
Tubal   Olofern   quruq   sxolastik   diniy   o`qitishning   ramzi   sifatida   beriladi.   Gargantyua
birgina o`qituvchisi boshchiligida bir qo`llanmani rosa un uch yilu olti oy va ikki xaftada
o`qib   chiqishga   muvaffaq   bo`ladi   va   Olofern   vafot   etadi.Uning   ikkinchi   o`qituvchisi
Jobelen Bride ham aljigan chol bo`lib chiqadi va o`g`lining aqlli bo`lishi o`rniga kundan-
kunga tentaklashib boroyotganligidan norozi bo`lgan ota o`qituvchini haydab yuboradi. Bu
bilan Rable o`rta asr ta'lim-tarbiya usulini, quruq yodlash uslubiyatlari ustidan kuladi.
Nihoyat   Garantyuaga   muallim   sifatida   gumanist,   taraqqiyparvar   bilimli   inson
Ponokrat tarbiya bera boshlaydi. Uning tarbiyasi natijasida Gorgantyua har tomonlama
bilimga ega bo`lgan, uddaburon va nihoyatda sog`lom bahodir bo`lib yetishadi. Bu bilan
Rable  Uyg`onish  davrining  yangi aqidalarini  yoqlaydi, eskicha  maktab  va  hayot  bilan
xayrlashish taraqqiyot zamini ekanligini ta'kidlaydi.
Romanning   keyingi   qismida   otasining   yurti   bo`lmish   Utopiya   yurtiga
o`zboshimchalik bilan bostirib kelgan qushni mamlakat qiroli Pikroxol qo`shinlari ustidan
Gargantyuaning   g`alaba   qozonishi   tasvirlanadi.   Romanning   keyingi   kitobida
Gargantyuaning Pantagryuel degan bahodir o`g`lining tug`ilishi va u bilan bog`liq bo`lgan
qahramonona sarguzashtlar hikoya qilinadi.
Gargantyuaning   524   yoshida   Pantagryuel   o`g`li   dunyoga   kelgan.  Romanda
Gargantyua yoqtirib qolgan va doimo o`z yonida olib yuradigan Panurg obrazi ham yaxshi
ishlangan.   Panurg   Gargantyua   huzurida   xizmat   qilishga   o`tishgacha   boshidan   ko`p
sarguzashtlarni   kechirgan.   U   oddiy   shahar   bolasi   bo`lib   «pul   topishning   oltmish   uch
yo`lini   bilgan,   ularning   eng   to`g`risi,   eng   oddiysi   sezdirmasdan   o`g`irlash   edi».
Romanning keyingi qismlarida ham Panurgning olimlar bilan tortishuvlari hikoya qilinadi.
Shuningdek,   kitobning   oxirgi   qismida   Pantagryuel   va   Panurgning   «Ovoz   chiqaruvchi
orol»ga borib qolishi va u yerda tekin tomoq, yeb semirib ketgan qushlar dunyosiga tushib
qolishi hikoya qilinadi.
Umuman,   Rablening   «Gargantyua   va   Pantagryuel»   romani   o`rta   asr   jaholatiga,
eskicha   turmush   tarziga,   eskicha   ta'lim-tarbiyaga   qarshi   yozilgan,   ularni   keskin   fosh
etuvchi buyuk asardir.
Yuqorida   bayon   etilganlardan   F.Rablening   mazkur   asarida   ertaksimon   voqealar
tasvirlanar ekan-da, degan xulosa chiqmasligi lozim, chunki unda yozuvchi o`zi yashab
turgan frantsuz hayotining keng manzarasini ham chizadi. U o`zining mazkur asarida katta
bir mehr va tushunish bilan frantsuz dehkonlari hayotini tasvirlaydi.Rable shahar hayotida
kun kechirayotgan turli tabaqa vakillarining hayotini ham haqqoniy tasvirlaydi, kitobni
o`qir   ekanmiz   ko`z   oldimizdan   hunarmand,   savdogar,   non   yopuvchi,   daydi   va   hatto
o`g`rilar   hayoti   jonlanadi.   Shuningdek,   shahar   ziyolisi,   doktiri,   masxarabozlari,   turli
toifadagi folchilarning kun kechirish tartibi qalamga olinadi.
Yozuvchi   asar   vokealarini   goh   saroy   dabdabalariga,goh   ibodatxonaga,   goh   esa
huvillab yotgan qal'aga, goh dorilfunun ma'ruzaxonalariga ko`chiradi.
Rable o`rta asr xayotining turli urush va tinchlik kunlarini, yarmarkalar qizib turib,
masxarabozlar «Hunar» ko`rsatayotgan lavhalarini, qurg`oqchilik bo`lib hosil kam bo`lgan
damlardagi holatlarni ham haqqoniy tasvirlaydi. Rable o`zining asarida barcha gumanitar
106

Aim.uz
fanlarning rivojiga katta mehr-muhabbat bilan qaraydi. Umuman, Rablening «Gargantyua


va   Pantagryuel»   asari   umum   Ovrupa   Uyg`onish   davri   erishgan   barcha   ijodiy
muvaffaqiyatlar va holatlarning o`zida mujassamlantirgan ekanligini mamnuniyat  bilan
qayd etib frantsuzchaga tarjima kiladi. Shundan so`ng novellaga qiziqish yanada kuchayib
ketadi.   XVI   asrning   30-yillarida   Nikola   de   Trua,   Bonavantyur   Depare,   40-yillarida
Margarita Navarrskaya, Noel Dyu Fayl, Jak Tayurolar ko`plab novellalar ijod qildilar. XVI
asrning   ikkinchi   yarmidan   boshlab   esa   lirik   nazm   va   Uyg`onish   dramaturgiyasi   keng
quloch   yoza   boshladi.   Masalan,   usha   davrda   Eten   Jodelning  (1532-1573)   «Asira
Kleopatra» degan fojiasi katta shuhrat qozongan edi.


Download 0,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   52




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish