Giorgi baRaTuria

Багатурия Отар Георгиевич
К вопросу эволюции гражданского общества
Резюме
В статье обсуждается вопрос значения гражданского общества для развития демократической системы правления; показано различие терминов и сути эллинской «демократии» и римской «республика»; утверждается, что без сильного гражданского общества равитие демократии обречено на крах. В данном контексте рассмотрена эволюция гражжанского общества с античной рабовладельческой демократии до современной либеральной демократии. Описана роль Ренессанса, Реформации (Протестантской революции) и Просвещения в его развитии.
Опираясь на историко-социальное и культурное сравнение Грузии с внешним миром, можно отметить, что гражданское общество является вполне естественным явлением для Грузии, хотя, оно окончательно еще может быть, и не сформировано.
Ключевые слова: гражданское общество; античная демократия; демократия; республика; дероманизация; рероманизация; Ренессанс; реформация; протестантская революция; просвещение; буржуазные революции.
Рецензент – профессор Амиргулашвили Майя Ушангиевна, Грузинский технический университет
ekaterine ToxaZe.
saqarTvelos sagareo urTierTobebis mokle mimoxilva (1991-2009 ww)
saqarTvelos damoukideblobis aRdgenidan (1991 w.) qveyanaSi daiwyo axali demokratiuli saxelmwifos mSenebloba. sabWoTa kavSiris klanWebidan Tavis daRwevis Semdeg saqarTvelom gezi dasavluri orientaciisken aiRo, rasac mohyva Cveni Crdiloeli mezobelis - ruseTis gaRizianeba. amas Tan daerTo qveynis SigniT arsebuli politikuri da ekonomikuri arastabiluroba, ramac qveyanaSi Seaferxa demokratiuli procesebis ganviTareba. qveynis SigniT areulobam da gare Zalebidan inspirirebuma movlenebma qveyanas daakargvia teritoriebi, ramac gamoiwvia qveynis ganviTarebis procesebis Seferxeba.
aRsaniSnavia is faqti rom saqarTvelos saSinao da sagareo politikaze yovelTvis did gavvlenas axdenda mezobeli didi saxelwifoebis interesebi. amitom sagareo politikis prioritetebisa da kursis SemuSavebisas aucilebelia gaTvaliwinebuli iqnes saukuneebis ganmavlobaSi dagrovili istoriuli gamocdileba.
dResdReobiT Tamamad SeiZleba iTqvas, rom saerTaSoriso Tanamedrove sistemaSi saqarTvelos Tavisi adgili moepoveba. saerTaSoriso sistemaSi mimdinare cvlilebebma saqarTvelos geopolitikur statusze didi gavlena ver moaxdines, radgan is iyo da axlac rCeba dasavleTisa da RmosavleTis gasayarze. aRsaniSnavia is faqtic, rom miuxedavad msoflioSi mimdinare cvlilebebisa, saqarTvelos geopolitikuri statusi ucvlelad rCeba rac imas niSnavs, rom saqarTvelos nebismieri administracia aucileblad unda iTvaliswinebdes qveyanaSi saukuneebis manZilze miRebul istoriul gamocdilebas.
saqarTvelo mudmivad unda cdilobdes, rom misi sagareo politika maqsimalurad iyos gawonasworebuli da ara agresiuli. qveyana unda iTvaliswinebdes yvela im faqtors, romelic gansazRvravs mis geopolitikur mdebareobas, radgan saerTaSoriso politikaSi geopolitikuri statusis gaTvaliswinebis gareSe warmoudgenelia sagareo politikuri mimarTulebis SemuSaveba. Aamitom saqarTvelos sagareo politikis warmoeba unda pasuxobdes yvela im moTxovnas, romelsac gansazRvravs msoflio, evropa da mezobeli qveynebi.
qveynis ganviTarebis fonze aucilebelia ganisazRvros sagareo urTierTobebis miznebi. saqarTvelos sagareo politikis umTavresi miznebia:

• 
  saxelmwifos damoukideblobisa da teritoriuli mTlianobis SenarCuneba;
  
• 
  saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis uzrunvelyofa da konfliqtebis mSvidobiani gzebiT mogvareba;
  
• 
  saqarTvelos moqalaqeebis pirovnuli da politikuri uflebebis dacva;
  
• 
  saqarTvelos winaaRmdeg mimarTuli safrTxis droulad ganeitraleba da aRmofxvra;
  
• 
  regionSi usafrTxoebis uzrunvelyofis sistemebis ganmtkiceba da Sesabamisi instiutebis Camoyalibeba;
  
• 
  saqrTvelos sagareo ekonomikuri interesebis dacva;
  
• 
  saqarTvelos sazRvargareT myofi moqalaqeebis uflebebisa da interesebis dacva;
  
• 
  ucxoeTSi qarTul diasporasTan urTierTobis damyareba ganmtkiceba;
  

damoukieblobis aRdgenisa da saerTaSoriso aRiarebis mopovebis Semdeg saqarTvelom daiwyo diplomatiuri urTierTobebis damyareba sxvadasxva qveynebTan. dRes saqarTvelosTan ormxrivi diplomatiuri urTierToba aqvs 100-ze met qveyanas, aseve mravalmxrivi megobruli da partnioruli urTierTobebi aqvs msoflios wamyvan qveynebTan. igi upiratesobas raTqmaunda aniWebs Tanasworuflebian keTil mezoblur urTierTobis damyarebas rogorc mosazRvre, mezobel saxelmwifoebTan (ruseTi, Azerbaijani, somxeTi, TurqeTi da irani) aseve sxvadasxva politikur Tu ekonomikur dajgufebebTan, rac Cveni qveynis sagareo politikis prioritetad SeiZleba CaiTvalos.
rogorc ukve avRniSne damoukidebelma saqarTvelom Tavisi qveynis momavali dasavleTs daukavSira. EdasavleTTan urTierToba qveynaSi demokratiuli principebis ganmtkicebis da konfliqtebis mSvidobiani mogvarebis sawindari iyo. amave dros saqarTvelom mniSvnelovani nabijebi gadadga msoflio struqturebSi gawevrianebis mimarTulebiT. es gamoixata iseT umniSvnelovanes saerTaSoriso organizaciebSi gawevrianebiT rogoricaa: gaero, iunesko, msoflio banki, saerTaSoriso savaluto fondi, rekonstruqciisa da ganviTarebis evropis banki da sxva. am organizaciebSi gawevrianeba qveyanaSi iTvaliswinebda demokratiis, mSvidobis, usafrTxoebis, uzrunvelyofas, siRaribeSi myofi mosaxleobis mdgomareobis gaumjobesebas, samuSao adgilebis Seqmnas, ganaTlebisa da jandacvis sferoebSi daxmarebis uzrunvelyofas. aqedan mniSvleovania gaeros ganviTarebis programebi romlebic xels uwyobs saqarTveloSi usafrTxoebis uzrunvelyofas, sakanonmdeblo aRmasrulebel da sasamarTlo reformebis ganxorcielebas. qarTul osuri da afxazuri konfliqtebis mSvidobiani gzebiT mogvarebasa da adgilobrivi mosaxleobis sociluri da ekonomikuri problemebis gadaWras.
saqarTvelos politikuri orientacia kidev ufro dasavluri gaxda 2003 wlis vardebis revoluciis Semdeg. qveyanaSi mosulma axalma mmarTvelobam mkveTrad Secvala da gamoacocxla qveynis rogorc saSinao aseve sagareo politika. gatarda mniSvnelovani reformebi romelTa ZiriTadi mizani iyo, saqarTveloSi demokratiuli mmarTvelobisa da kanonis uzenaesobis ganmtkiceba, qveynis ekonomikuri ganviTareba da mSvidobiani gziT teritoriuli mTlianobis aRdgena. erTi sityviT axali mTavrobis ZiriTadi mizani gaxda saqarTvelos gadaqceva evropuli tipis saxelmwifod, romelsac eqneba iseTi Zlieri institutebi, romlebic srulad iqneba integrirebuli evropul da evro atlantikur struqturebSi. aseve gatarda mniSvnelovani reformebi usafrTxoebis sferoSi. marTalia mogvianebiT magram mainc, qveyanaSi pirvelad, Seiqmna erovnuli usafrTxoebis koncefcia, romelSic mkafiod aris Camoyalibebuli qveynis sagareo urTierTobebi. koncefciis Tanaxmad sagareo politika saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis politikis erT-erTi mTavari mimarTulebaa da miznad isaxavs saqarTvelosTvis xelsayreli saerTaSoriso garemos Camoyalibebas. Aam miznis misaRwevad saqarTvelo TanamSromlobs saerTaSoriso TanamegobrobasTan ormxriv da mravalmxriv formatSi.[I] sagareo uwyebam aseve gamoaqveyna sagareo politikis strategiuli ganviTarebis gegma. sadac naTqvamia, rom saqarTvelo, saerTaSoriso samarTlis principebisa da normebis dacviT axorcielebs konstruqciul, transparentul da Tanmimdevrul sagareo politikas. saqarTvelos diplomatiuri samsaxuri, parlamentTan da sxva Sesabamis saxelmwifo uwyebebTan erTad, maqsimalur Zalisxmevas iCens, raTa saqarTvelom SeZlos integrireba dasavlur institutebSi, ganaviTaros urTierT momgebiani ekonomikuri TanamSromloba, sakuTari wvlili Seitanos saerTaSoriso usafrTxoebis uzrunvelyofaSi da Rirseuli adgili daimkvidros demokratiul saxelmwifoTa TanamegobrobaSi.
dRes, rogorc arasdros, saqarTvelos sWirdeba instituciurad Zlieri diplomatiuri samsaxuri. sagareo politikuri uwyebis amocanaa, mokle da grZelvadiani dagegmviT, arsebuli resursebis optimaluri gamoyenebiT, yoveldRiuri muSaobiTa da saelCoebis gamarTuli funqcionirebiT SeZlos arsebuli SesaZleblobebis gamoyeneba, gamowvevebis adreuli idenTificireba da maTze Sesabamisi reagireba.
saqarTvelos diplomatiuri samsaxuris misiaa, daicvas erovnuli interesebi saerTaSoriso arenaze, uzrunvelyos sazRvrgareT myofi saqarTvelos moqalaqeebis uflebebis dacva da sakuTari wvlili Seitanos saerTaSoriso usafrTxoebisა da mSvidobis ganmtkicebaSi.[II]
dResdReobiT, saqarTvelosTvis umTavres mizans warmoadgens qveynis gaerTianeba evro kavSirsa da natoSi. romelic iqneba qveyanaSi mSvidobis da demokratiuli principebis ganmtkicebis garanti.
saqarTveloSi mimdinare proeqtebis ganxorcielebas mxars uWerda da dResac uWers, saqarTvelos strategiuli partniori amerikis SeerTebuli Statebi. jer kidev damoukideblobis aRdgenis DdRidan amerika mxarSi edga saqarTvelos suverenitetis da teritoriuli mTlianobis dacvaSi. bolo 15 wlis manZilze amerikis SeerTebulma Statebma saqarTvelos didi politikuri, samxedro, finansuri da humanitaruli daxmareba gauwia da mtkiced daicva misi sazRvrebis urRveobis principi. aRsaniSnavia aseve amerikis SeerTebul StatebTan TanamSromloba Tavdacvisa da uSiSroebis sferoSi, romelic iTvaliswineda samxedro SesaZleblobebis zrdasa da stimulirebas. aseve misi daxmarebiT saqarTvelo gaxda anti-teroristuli koaliciis erT-erTi aqtiuri wevri. amerika da saqarTvelo aseve agrZelebs TanamSromlobas adaminis uflebebis dacvis, ganaTlebis gacvliTi programebisa da sxva sferoebSi.
mniSvnelovania aseve aSS-s mier SemuSavebuli aTaswleulis programa romelic miznad isaxavs amerikuli kapitalis investirebas saqarTveloSi. amerika mniSvnelovnad exmareba agreTve saqarTvelos natoSi gawevrianebas da sxva uamrav dadebiT sakiTxs romelic saqarTvelom aucileblad unda gamoiyenos.
rogorc vnaxeT saqarTvelosTan amerikis urTierTobebi mWidroa da kidev ufro umjobesdeba. albaT eWvi aravis ar epareba imaSic, rom amerika ukiduresad aris dainteresebuli saqarTveloSi politikuri da ekonomikuri procesebis gaumjobesebiT, magram aqve unda aRsaniSnos is faqtic, rom am SemTxvevaSi aSS-s politikur kursSic garkveuli interesi devs. bunebrivia is marto saqarTvelos keTildReobaze ar izrunebs da amaSi gasakviri arc araferi ar unda iyos. saqarTvelo, amerikisagan geografiulad maqsimalurad daSorebuli saxelwifoa. aq SemosvliT ki is Seecdeba Tavisi interesebis gatarebas mTel amierkavkasiis teritoriaze, marTalia is xels Seuwyobs am teritoriaze demokratiuli faseulobebis ganmtkicebas, magram amas aucileblad mohyveba regionSi ruseTis gavlenis Sesusteba. es regioni amerikisTvis SeiZleba strategiuli moqmedebis placdarmadac iqces. Aamave dros mniSvnelovania amerika ruseTis urTierTobac. magram ramdenad ganxorcielebadia es yvelaferi amas aucileblad dro gviCvenebs.
amerikis uprecendento mxardaWerisadmi uaryofiT damokidulebas iCenda da axlac iCens, saqarTvelos mezobeli ruseTi, romelic dRemde ver Seegua saqarTvelos damoukideblobas da saerTaSoriso aRiarebas. igi mudmivad cdilobda xeli SeeSala saqarTveloSi demokraitiis ganviTarebaze da yvelanair Rones xmarobda qveyanaSi areulobis da daZabulobis Semosatanad, rac dRemde kargad gamosdis.
saqarTvelos jer kidev axali mopovebuli hqonda damoukidebloba roca ruseTis xelisuflebam yvelaferi iRona saqarTveloSi Tavisi poziciebis aRsadgenad. bunebrivia ruseTisTvis Zalzed mtkivneulad imoqmeda sabWoTa kavSiris daSlam, ris Sedegadac qveyanam dakarga mniSvnelovani portebi misTvis strategiulad iseT mniSvnelovan zRvebze rogoricaa Savi da baltiis zRvebi, dakarga satransporto gzebi. ruseTma praqtikulad dakarga zegavlenis yvela geografiuli zona. magram ruseTma gamosavali aqac ipova axali Tanamegobrobis SeqmniT, romelic miznad isaxavda yofil kavSirSi gaerTianebuli respublikebis xelaxal Serwymas. amiT ruseTi cdilobda amierkavkasiaSi dakarguli poziciebis aRdgenas. mokleT bevri rom ar gavagrZeloT rogorc sxva yofili sabWoTa kavSiris qveynebi aseve saqarTveloc, isev moxvda ruseTis mier dagebul xafangSi rasac damoukidebel saxelmwifoTa Tanamegobroba qvia da dRemde rCeba mis wevrad. ruseTma aseve borotad isargebla saqarTveloSi mimdinare Sida areulobiT romelic Tamamad SeiZleba iTqvas, rom TviTon ruseTis mier iyo provocirebuli da saqarTveloSi 1992 wlis ivnisSi ruseTTan dadebuli yazbegisa da dagomisis SeTanxmebiT ruseTi ganmtkicda samaCabloSi, xolo 1992 wlis 3 seqtembris da 1993 wlis 27ivlisis SeTanxmebis safuZvelze ki afxzeTSi. am SeTanxmebis safuZvelze ruseTi darCa regionSi rogorc mediatori, dapirispirebul mxareebs Soris. aqve miRebul iqna gadawyvetileba samSvidobo operaciebis dsT-s egidiT ganxorcielebis Taobaze, romelis ZiriTad birTvs rusi mSvidobimyofelebi Seadgendnen.[III]
raTqma unda ruseTi arasodes yofila dainteresebuli saqarTveloSi konfliqtebis mogvarebiT. piriqiT, is yvelanair Rones xmarobda, raTa CamoeSorebia konfliqturi regionebi saqarTvelos erTiani saxelmwifosTvis. mis aseT moqmedebas kidev ufro amtkicebs saqarTveloSi 2008 wlis agvistos, ruseT-saqarTvelos omi. ris Sedegadac, ruseTma sabolood aCvena msoflios Tavisi namdvili saxe. marTalia mxareebs Soris urTierTobebis gamwvavebaSi wvlili orive qveyanas miuZRvis, magram gasakviria saqarTvelos moqmedeba, rom ver SeZlo ruseTis agresiis Sekaveba. saqarTvelo, xom TiTqmis yvela dokumentSi, maT Soris erovnul usafrTxoebis koncefciaSic ki, afiqsirebda mis mowodebas konfliqtebis mSvidobiani gzebiT mogvarebis Sesaxeb, magram rogorc vnaxeT saqme saqmeze, rom midga saqarTvelos daaviwyda Tavisi mowodebebi da kvlav wamoego ruseTis mier mowyobil provokacias, romelic SeiZleba iTqvas savalalod dasrulda Cveni qveynisTvis, radgan dakargul regionebs kidev miemata axali teritoriebi.
ruseTis saqarTvelosadmi agresiuli damokidebulebis Sesaxeb saubari dausruleblad SeiZleba, magram aqve minda vTqva, rom ar SeiZleba agresias upasuxo agresiiT maSin roca agresori Senze bevrad didi da Zlieri qveyanaa. am dros ufro mizanSewonili iqneba daTmobiTi, swori diplomatiuri svlebis gakeTeba rac warmoudgenlad eCveneva Cveni qyveynis mmarTvelebs.
miuxedavad ruseTTan mudmivi konfliqturi mdgomareobisa saqarTvelo inarCunebs keTilmezoblur uraTierTobas mezobel saxelmwifoebTan. saqarTvelo agrZelebs TanamSromlobas wamyvan saerTaSoriso organizaciebTan da institutebTan. saqaTvelos umTavres miznad rCeba evro atlantikur sivrceSi da natoSi gawevrianeba, rac qveynis sagareo politikis strategiuli ganviTarebis samomavlo gegmaa.