Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari

1-ilova

Quyidagi “Blitz-so’rov” jadvalini to’ldiring.

№	Savollar	Javoblar
1	Dunyodagi aholi soniga ko’ra oldingi o’rinda turuvchi 5 ta davlatni ko’rsating?
2	Aholi soni bo’yicha 1- va so’nggi o’rinlarda turuvchi davlatlarni aniqlang.
3	Aholi sonining mintaqalar bo’yicha taqsimlanishida Buyuk geografik kashfiyotlar qanday ahamiyatga ega bo’ldi?
4	Hozirda yer yuzida qancha aholi yashaydi?
5	Yer yuzasining mavjud aholi qayerda va qanday paydo bo’ldi?
6	Qadimiy sivilizatsiya o’choqlaridan qaysilarida hozirda aholi soni ko’p?
7	Aholini ro’yxatga olish nimaga kerak.
8	Ro’yxatga olish jarayonida qanday xolatlarga e’tibor berish kerak?
9	Hozirgi kunda O’zbekiston Respublikasi axolisi soni qancha?
10	Respublikada birinchi va oxirgi ro’yxatga olish ishlari qachon o’tkazilgan?

2-ilova

Bu topshiriq bajarilishida 4ta kichik guruhlar ajratilib har bir guruh uchun dunyo mintaqalari aholisining o’sish dinamikasi aniqlanadi.

Grafikda ifodalanadi.

3-ilova

Jahon aholisining dinamikasi va uning materiklar va yirik mintaqalararo taqsimlanishi

Aholining о’sish davrlari	Orada о’tgan yillar	Jahon aholisining soni	Jahon aholisining taqsimlanishi(mln. kishi)
			Xorijiy Yevropa	Xorijiy Osiyo	Afrika	Amerika	Avstraliya va Okeaniya	MDH	О’zbekis- ton
Neolit davri (eradan 7 ming yil oldin)
Yangi eraning boshi(0-yil)
1000-yil
1500-yil
1800-yil
1900-yil
1950-yil
1980-yil
1995-yil
2001-yil
2017-yil

V. Har bir o’quv topshirig’i yakunida talabalar jamoasi bilan savol-javob,o’quv-munozarasi o’tkazish.

VI.Darsni yakunlash.

VII.Yangi mavzu boyicha talabalar bilimini nazorat qilish va baholash.

VIII. Uyga vazifa: Atlasdan foydalanib, kontur kartada axoli soni, dinamikasi bo’yicha topshiriqni bajarib kelish.
Foydalaniladigan adabiyotlar

1. Baxritdinov B.A. va boshqalar. Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi. T.: 2008.

2. Bo’rieva M, Tojieva Z., Zokirov S. Aholi geografiyasi va demografiya asoslari. Toshkent.: 2011y.

3. Qayumov A. va boshqalar. Aholi geografiyasi va demografiyasi. Toshkent.: 2011y.

4. Копилов В.А. География населения. Москва: Мысль, 2000.

5. Bo’rieva M.R. Oila va demografiya asoslari (ma’ruza matni) Toshkent.: 2001

Elektron ta’lim resurslari

1. www. demos.ru

2. www. demoscopy.ru

3. www. tdpu. uz

4. www. pedagog. uz

5. www. Ziyonet. uz

6. tdpu-INTRANET. Ped
Amaliy mashg’ulot № 3 (4 soat)

MAVZU: AHOLINING TABIIY HARAKATI, UNING HAQIDA TUSHUNCHA

Amaliy mashg’ulotining maqsadi: Tug’ilish, o’lim va tabiiy o’sish jarayonlarini ifodalash usullar va yo’llari haqida ma’lumotlar berish hamda milliy iftixor tuyg’usini shakllantirish.

Amaliy mashulot jihozi: O’quv metodik majmua, siyosiy, iqtisodiy kartalar, atlas mavzuga oid prezentatsiya, slaydlar.

Amaliy mashg’ulot jarayonida foydalaniladigan texnologiya:Aqliy hujum, muxokama, baxs-munozara, BBB metodi, tushunchalar taxlili

Amaliy mashg’ulot rejasi:

1. 
   Tug’ilish jarayoni va uning matematik ifodasi
   
2. 
   Dunyo mamlakatlari aholisining o’lim darajasini aniqlovchi asosiy ko’rsatkichlar.
   
3. 
   Tabiy o’sish darajasini aniqlash.
   
4. 
   Aholi takror barpo bo’lish jarayoni, uning asosiy ko’rsatkichlari.
   
5. 
   Demografik o’tish bosqichlari bo’yicha jahon mamlakatlarini guruhlashtirish.
   

Kichik guruhlar uchun amaliy mashg’ulot davomida bajariladigan

topshiriqlar:

1. 
   Tug’ilish, olim, tabiiy o’sish tushunchalariga ta’rif bering
   
2. 
   Tug’ilish jarayoni va uning matematik ifodasi?
   
3. 
   Tug’ilishning umumiy koyffitsenti bo’yicha dunyo mamlakatlarini guruhlashtiring.
   
4. 
   O’lim jarayoniga ta’sir etuvchi omillar va ushbu jarayon ko’rsatkichi yuqori bo’lgan davlatlar (javobingizni izohlang)
   
5. 
   O’lim darajasi qanday ko’rsatkichlar asosida o’rganiladi?
   

1-ilova

Quyidagi topshiriqlarni zaruriy formulalar asosida, davlatlarning tug’ilish va o’limning umumiy kayffiytsentini aniqlang.

1. 
   Xitoy N=16,572 mln.k 6) Rossiya N=1,426 mln.k
   

M=8,260 mln.k M=2,372 mln.k

P=…..?P=…..?

2. 
   JAR N=0,998 mln.k 7) Misr N=1,953 mln.k
   

M=0,599 mln.k M=0,465 mln.k

P=…..?P=…..?

3. 
   Bangladesh N=4,431 mln.k 8) Fransiya N=0,765 mln.k
   

M=1,174 mln.k M=0,544 mln.k

P=…..?P=…..?

4. 
   Braziliya N=3,510 mln.k 9) Meksika N=3,010 mln.k
   

M=1,179 mln.k M=0,472 mln.k

P=…..?P=…..?

5. 
   Turkiya N=1,560 mln.k 10) Yaponiya N=1,160 mln.k
   

M=0,477 mln.k M=0,975 mln.k

P=…..?P=…..?

2-ilova

Bajargan masalalarning javobiga tayanib, ushbu davlatlarda tug’ilishning umumiy kayffitsent ko’rsatkichini aniqlang.

3-ilova

Tabiiy o’sish, tug’ilish va o’lim darajasini aniqlash. Berilgan ma’lumotlardan foydalanib, quyidagi davlatlar tabiiy o’sish darajasini hamda tug’ilish va o’lim darajasini aniqlang. a)Tabiiy o’sish darajasi b) tug’ilish va o’lim darajasi

№	Davlatlar	№	Davlatlar
1	BAA:tug’ilish- 16%promille o’lim-2% promille	1	Germaniya:tabiiyo’sish- -1%promille o’lim-10%promille
2	Xorvatiya:tug’ilish- 9% promille o’lim- 11% promille	2	Quvayt:tabiiy o’sish-16%promille o’lim-2%promille
3	Frantsiya:tug’ilish-12% promille o’lim- 9% promille	3	Italiya:tabiiyo’sish- -1%promille o’lim-10%promille
4	Singapur:tug’ilish- 11% promille o’lim- 4% promille	4	Avstraliya: tabiiy o’sish-6%promille o’lim-7%promille
5	Angliya: tug’ilish-11% promille o’lim-10% promille	5	Efiopiya: tabiiy o’sish-27%promille o’lim-42%promille
6	AQSH:tug’ilish-14% promille o’lim-9% promille	6	Moldova: tabiiy o’sish-9%promille o’lim-9%promille
7	Rossiya: tug’lish-10% promille o’lim-16% promille	7	Eron: tabiiy o’sish-12%promille o’lim-18%promille
8	Afg’oniston:tug’ilish-42%promille o’lim-15% promille	8	Turkmaniston tabiiy o’sish-14%promille o’lim-19%promille
9	Iroq: tug’lish- 35% promille o’lim-10% promille	9	Litva: tabiiyo’sish- -3%promille o’lim-12%promille
10	Hindiston: tug’ilish- 25%promille o’lim-8%promille	10	O’zbekiston:tabiiyo’sish- 15%promille o’lim-20%promille