«Geodeziya» fanidan Amaliy ish uchun ko’rsatma “nivelir to’rini Ekvivalent usulida tenglashtirish

Nivelir to`ri sxemasi

A) Nivelirlash sifatiga baho berish

Tenglashtirishdan avval dala o’lchash natijalarini joriy klass nivelirlash talablariga mos kelishi tekshiriladi. Buning uchun to’rda mustaqil poligonlar tanlanadi va har bir poligon bo’yicha balandliklarni bog’lanmaslik hatosi ushbu poligon perimetridan kelib chiquvchi bog’lanmaslik xato cheki bilan taqqoslanadi va hulosa chiqariladi.

Mustaqil poligonlar sonini 2 xil ko’rinishdagi formula bilan aniqlash mumkin:

r=n-k yoki r=N+T-1

bu yerda: n- barcha o’lchashlar soni (Nivelir yo’llari soni)

k-zaruriy o’lchashlar soni (noma’lumlar soni)

N-to’rda mavjud bo’lgan tutash poligonlar soni

T-tayanch markalar soni

Bizning misolda n=7 va k=3, demak poligonlar soni r=7-3=4. yoki tutash poligonlar soni N=2, tayanch markalar soni T=3, demak r=2+3-1=4.

Joriy to’r uchun 4 ta poligon tanlaymiz. Poligonlar rim raqamlari bilan belgilanib, har bir nisbiy balandliklarni soat strelkasi yo’nalishidagi yig’indisini hisoblaymiz.

Hisoblash natijalarini 1-jadvalga yozamiz. Har bir poligon bo’yicha bolg’lanmaslik xatosini quyidagi formula orqali hisoblaymiz:

=3.691-3.699=8

bu yerda: xar bir poligonda ishtirok etuvchi nivelir yo’llaridagi to’g’ri va teskari yo’nalish nisbiy balandliklarining o’rtachalarini yig’indisi. Bizning shaklda xar bir yo’l bo’yicha hisoblangan o’rtacha nisbiy balandlikni qiymati ko’rsatilgan.

boshlang’ich va oxirgi tayanch markalarning berilgan otmetkalari.

Nivelir to’ri aniqligi jixatdan III- klassga tegishli bo’lgani uchun

formulasi orqali bog’lanmaslik xatosi chekli qiymatini aniqlaymiz.

Joriy to’rda ikkita tugun poligon mavjud, bizga zaruriy poligonlar soni 4 ta. Shu sababdan tayanch markalari oralig’ida ikkita notutash poligonlar tanlashimizga to’g’ri keladi.

Poligonlarni aylanib chiqish yo’nalishi sxemada strelka bilan ko’rsatiladi va hisoblash natijalari 1- jadvalga yoziladi.

1-jadval