G. N. Najmiddinova O’. U. Qurbonova

Taqqoslash    metodi  –  ta‘lim  tizimlari,  pedagogik  nazariya  va  amaliyotdagi 
umumiy  va  farqli  jihatlarni,  shuningdek,  qonuniyatlar  va  tendensiyalarning 
namoyon bo‘lishini   aniqlaydi.    
Taqqoslash  metodi  ta‘lim  tizimlaridagi  umumiylik  va  o‘ziga  xoslikni, 
pedagogik  nazariya  va  amaliyotning  o‘xshash  va  farqli  tomonlarni,  qonuniyatlar va 
tendensiyalarning  universal  va  spestifik  jihatlarini  ajratish  imkonini  beradi. 
Masalan,  hududiy  jihatdan  yaqin  bo‘lgan  Xitoy  va  Yaponiya  ta‘lim  tizimlarini  bir-
biriga  qiyoslash  imkoniyatlari    kengroq.    Ammo,  bu  ikki  davlat  ta‘lim  tizimlarini 
Evropa  davlatlari  bilan  qiyoslash  va  taqqoslash  maqsadga  muvofiq bo‘ladi. Fanlar 
ni  qiyosiy  metod  bilan  taqqoslash  zarurligini  ko‘pgina  olimlar  uqtiradilar.  Ularning 
fikricha,  qiyosiy  pedagogika  fanlarni  qiyoslash  va  taqqoslash  obyektlar  sohasidagi 
farqlarni  aniqlash  tufayli  katta  yutuqqa  erishadi.  Bu  fanlarda  qiyoslash  xuddi 
qiyosiy  anatomiya,  botanika,  tilshunoslik  va  boshqa  fanlardagidek  umumiy 
xarakter  kasb  etadi.  Qiyoslanayotgan  ma‘lumotlarni  taqqoslash  turli  ijtimoiy 
tizimga  ega  bo‘lgan  mamlakatlarda  pedagogik  hodisalarni  qarama-qarshi  va 
qiyosiy  metod  yordamida  xalq  maorifi  tizimining  ijtimoiy-iqtisodiy  tuzum 
belgilangan  prinsiplari,  alohida  mamlakatlar  va  maorif  taraqqiyotining  umumiy 
qonuniyailari  va  tendensiyalari,  ilmiy  xususiyatlari  aniqlanadi.  Maktab  va 

---

 
12 
maorifning  ahvoli  haqidagi  miqdor  va  sifat  ma‘lumotlarini  qiyoslash  va  solishtirish 
uchun umumiy  sifat  ko‘rsatkichlari  bo‘lishi kerak. 
Qiyoslash  va  solishtirishda  quyidagilar  hisobga  olinadi:  ijtimoiy,  iqtisodiy 
tizim,  ta‘lim  va  tarbiya  sohasidagi  tarixiy  an‘analar,  mamlakat  fan-texnika  va 
madaniyatning  rivojlanishi  darajasi,  pedagogik  nazariyalar  va  ularning  tarbiya 
amaliyotida  ta‗siri aks etishidir. 
Tadqiqot  metodlari  tahlil  qilinadigan  materialning  vazifasi  va  mazmuniga 
bog‘liq  bo‘lib,  hamkorlikda  qo‘llanishi  mumkin.  Pedagogik  hodisalar,  muammolar 
metod  ko‘rsatkichlari  klassifikatsiyasi  esa  yetarli  mukammal  emas  va  yanada 
mukammallashtirishni  talab  qiladi.  Materiallar  asosiy  uch  guruh:  Sharq,  Evropa 
hamda  rivojlangan  mamlakatlarda  pedagogik  hodisalarni  qiyosiy  tahlil  qilish 
prinsipi  asosida  bayon  etiladi.  Pedagogik  muammoni  qiyosiy  tahlil  etishda 
mamlakatlar  guruhi  yoki  alohida  mamlakatning  qo‘yilishi  va  hal  etilishi,  tavsifi 
hamda darajasiga  ta‘sir ko‘rsatadigan o‘ziga xos xususiyatlari  hisobga olinadi.