G. N. Najmiddinova O’. U. Qurbonova

 
 
VI  BOB.  RIVOJLANGAN  MAMLAKATLARDA  TA’LIM-TARBIYA 
TIZIMI VA QIYOSIY TAHLIL 
                                                
6.1.AQSH va O’zbekiston ta’lim tizimining qiyosiy tahlili 

---

 
114 
 
Mamlakat  ta‘lim  tizimining  tuzilishi  quyidagicha:   
—  bolalar  3  yoshdan  5  yoshgacha  tarbiyalanadigan  maktabgacha  tarbiya 
muassasalari;   
—  1-8-sinfgacha bo‘lgan boshlang‘ich maktablar (bunday maktablarda bolalar 
6 yoshdan 13 yoshgacha o‘qiydilar);  
—  9-12-sinflardan  iborat  o‘rta  maktablar  (bu  maktablarda  14-17  yoshgacha 
bo‘lgan bolalar ta‘lim  oladilar).  U quyi va yuqori bosqichdan iborat.  
Amerika  Qo‘shma  Shtatlarida  navbatdagi  ta‘lim  bosqichi  oliy  ta‘lim  bo‘lib,  u 
2 yoki 4 yil  o‘qitiladigan  kollejlar  hamda dorilfununlarda  amalga  oshiriladi.   
So‘nggi  bosqich,  dorilfununlar  va  boshqa  oliy  o‘quv  yurtlari  tarkibida  tashkil 
etilgan  aspirantura  yoki doktoranturalar.   
AQSHda  majburiy  ta‘lim  16  yoshgacha  amal  qiladi.  Bu  mamlakatdagi  o‘quv 
yurtlarida  davlat,  jamoa,  xususiy  tasarrufda  va  diniy muassasalar ixtiyorida bo‘lishi 
mumkin.   
Shunisi 
diqqatga 
sazovorki, 
AQSH 
maktablarining 
(bitiruvchi 
sinf 
o‘quvchilaridan  tashqari)  barcha  o‘quvchilar  ta‘til  vaqtida  asosan,  ish  bilan  band 
bo‘lishadi. AQSH maktablarida  o‘quv yili  180 kun. Bir soat dars 45 - 50 minut.  
Amerika  konstitutsiyasiga  muvofiq,  ta‘lim  tizimi  tasarrufidagi  shtatlar 
boshqaruv  muassasalari  ixtiyoridadir.  1979  yilgacha  ta‘limni  mablag‘  bilan 
ta‘minlash,  ta‘limda  davlat  siyosatini  amalga  oshirish,  o‘quv  yurtlari  faoliyatini 
muvofiqlashtirib  borishni    Sog‘liqni  saqlash,  Ijtimoiy  ta‘minot  va  Ta‘lim  vazirligi 
olib borar edi. 1979 yilda  Ta‘lim vazirligi  mustaqil  bo‘lib ajralib  chiqdi.  
Ta‘lim  tizimiga  mablag‘  ajratish  bo‘yicha  AQSH  dunyo  mamlakatlari  orasida 
yetakchi  o‘rinlardan  birini  egallaydi.  AQSH  ta‘lim  tizimining  rivojlanish  sur‘ati 
ancha  yuqori  bo‘lib,  uning  boshlang‘ich  ta‘lim  bosqichida  o‘qishi  lozim  bo‘lgan 
bolalarning  99,9  foizi,  o‘rta  bo‘g‘ida  94,5  foizi  ta‘lim  oladi.  O‘quvchilar  umumiy 
sonining  46  foizi  o‘rta  maktabni  tamomlagach,  kollej  va  universitetlarga  o‘qishga 
kiradi.  Barcha  toifadagi  ta‘lim  maskanlarida  58  million  yosh,  shu  jumladan, 
ta‘limning  oliy  bosqichida  12  million  yigit  -  qiz  tahsil  oladi.  AQSHda  har  10  ming 
aholiga  307 talaba  to‘g‘ri keladi. Bu jahonda yuksak ko‘rsatkichlardan biridir.   
Bulardan  tashqari  AQSHda  har  yili  33  million  kishi  uzluksiz  ta‘lim  va  malaka 
oshirish  tizimlarida  bilim  oladi.  Mamlakatda  3  million  o‘qituvchi  mehnat  qiladi. 
Hap  yili  o‘rta  maktabni  3  million  o‘quvchi,  bakalavr  darajasidagi  oliy  ta‘lim 
bosqichini  932  ming  kishi,  magistr  darajasida  esa  300  ming  kishi  tugallaydi,  yiliga 
30 ming  kishi  doktorlik  ilmiy  darajasini  oladi.