Fizika–matematika fakulteti «Fizika» kafedrasi


 Absolut temperaturani aniqlash



Download 0,68 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/9
Sana01.06.2023
Hajmi0,68 Mb.
#947578
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Buxoro davlat universiteti fizika-matematika fakulteti (1)

1.2 Absolut temperaturani aniqlash 
Kerakli asbob va materiallar: 1. Optik pirometr. 2. YorugMik 
manbai. 3. Tok manbalari. 4. Kalitlar.
Qizdirilgan jismlaming temperaturasini ulaming nurlanish spektridan foydalanib 
aniqlash mumkin. Temperaturani bunday aniqlash usuli optik pirometriya, tegishli 
asboblar esa optik pirometrlar deb ataladi.Temperaturani aniqlashning keng 
tarqalgan usuli nurlanuvchi jism spektrining maMum bir AX toMqin uzunligi 
intervalidagi nurlanishini absolut qora jism spektrining o'sha intervaldagi 
nurlanishi bilan taqqoslashga asoslangan. Odatda, spektrning A.=0,66 |i atrofida 
yotuvchi qizil qismidan foydalaniladi. Temperaturani bunday usulda aniqlashda 
Yo`qolib boruvchi tolali pirometr deb ataluvchi ravshanlik pirometridan 
foydalaniladi.Pirometming sxemasi 85-rasmda ko‘rsatilgan.Bunda lampaning 
yarim aylana shaklidagi tolasi asbob o ‘qiga tik bo`lgan tekislikda yotadi. 2 
obyektiv tekshirilayotgan nurlanuvchi sirtning tola yotgan 
tekislikdagi tasvirini hosil qilib beradi. 4 yorug`lik filtri (qizil filtr) 3 okularga 
faqat monoxromatik numi o ‘tkazadi.Pirometr okularidan qarab, uning R reostat 
yordamida tola ravshanligi nurlanayotgan jism ravshanligi bilan bir xil bo‘lguncha 
o ‘zgartirib boriladi. Tolaning ravshanligi nurlanayotgan jism ravshanligiga 
tenglashganda tola nurlanish fonida sezilmay qoladi, ya’ni «yo‘qoladi». 
Asbob absolut qora jism temperaturasiga nisbatan darajalangan bo‘lib, 
G galvanometr shkalasi bo‘linmalarining to‘g ‘risiga temperaturaning 
tegishli qiymatlari eC larda ko‘rsatilgan bo‘ladi.Agar kuzatilayotgan jism absolut 
qora bo‘Isa, aniqlangan temperatura uning T haqiqiy temperaturasi bo‘ladi. 
Absolut qora bo‘lmagan jismlar uchun bu usulda aniqlangan Trav temperatura 
ravshanlik temperaturasi deb ataladi. Bu ikkala temperatura orasidagi 
bog‘lanishni aniqlash uchun energetik ravshanlik deb ataladigan BE 
kattalik kiritiladi. Ф yoruglik oqimi, R yorituvchanlik va В ravshanlik 
kabi fotometrik kattaliklar orasidagi bog‘lanish ФЕ energiya oqimi, RE 


11 
energetik yorituvchanlik va BE energetik ravshanlik kabi energetik kattaliklar 
uchun ham o ‘rinli bo‘ladi. 
Pirometr yordamida T
rm
, ni o`lchab, (14) formuladan nurlanayotgan 
jismning T haqiqiy temperaturasini hisoblash mumkin. Pirometrda 
temperaturaning ikkita shkalasi bo`lib, bittasi 700-1400 eC oraliqdagi, ikkinchisi 
esa 1200-2000 eC oralig`dagi temperaturalarni o`lchash uchun mo`jallangan. 
Pirometr lampasi tolasining temperaturasi 1500 cC dan oshmasligi kerak. Shuning 
uchun ikkinchi shkaladan foydalanilganda 2 obyektiv bilan 1 tola (85-rasm) 
orasiga 5 xiralovchi filtr kiritiladi.
ISHNI BAJARISH TARTIBI 
1. 86 - rasmda ko‘rsatilgan sxema bo‘yicha zanjir tuzing. 
2. OP pirometmi L elektr cho‘g ‘lanma lampadan 1 m masofaga o ‘rnating va 
pirometr obyektivini lampa tolasiga to‘g‘rilang. 
3. Pirometr reostatining 1 buralma halqasidagi oq rangli nol belgisini uning 
qobig‘idagi xuddi shunday belgi qarshisiga qo‘ying (87- rasm), bu holda 
pirometming strelkasi shkalaning nol belgisi qarshisiga kelishi kerak. 
4. К
1
kalitni ulang va pirometr lampasi tolasining temperaturasi taxminan 1200eC 
bo‘lganga qadar 1 halqani soat mili yo‘nalishi bo‘yicha burang. Temperatura 
qiymatini 6 shkaladan yozib oling. 
5. 3 okulami asbobning optik o ‘qi bo‘yicha surish bilan pirometr lampasi 
tolasining aniq ko‘rinishiga erishing, so‘ng kalitni ulang. 
6. 4 kallak yordamida ko‘rish maydoniga qizil rangli filtr kiriting. 


12 
7. 5 kallakning «20» deb yozilgan 
indeksidan chorak aylana burab 
xiralovchifiltrni chctlashtiring. 
8. K
2
kalit yordamida L cho‘g ‘lanma 
lampani manbaga ulang. 
9. K
1
kalitni ulang va halqani pirometr 
lampasi tolasining o ‘rta qismining 
ravshanligi L cho‘g‘lanma lampa tolasining 
ravshanligi bilan bir xil bo‘lguncha asta - 
sekin burang.shkaladan temperaturani 
yozib oling. 
10. Pirometr lampasining ravshan- ligini bir oz ko‘paytirish yoki kamaytirish yo‘li 
bilan L cho‘g ‘lanma lampa tolasining temperatura-sini uch marta o ‘lchab, o ‘rtacha 
qiymatini oling. 
11. R reostat yordamida L lampaga turli kuchlanishlar berib, tokning turli qiymatlari 
uchun lampa tolasi temperaturasini aniqlang. 
12. L cho‘g ‘lanma lampa tolasining temperaturasi 1400 C dan yuqori bo‘lganda o 
‘lchashni xiralovchi 5 filtr kiritilgan holda bajaring. Xiralovchi filtrni kiritish uchun 
5 kallakdagi nuqtani «20» indeksning to‘g ‘risiga qo‘ying. 
13. (14) formuladan foydalanib cho‘g‘lanma lampa tolasining haqiqiy 
temperaturasini hisoblab toping. 


13 

Download 0,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish