Fizika va kimyo



Download 6,57 Mb.
bet137/203
Sana05.09.2021
Hajmi6,57 Mb.
#165106
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   203
Bog'liq
fizikavij kimyo fanidan oquv uslubij mazhmua

Intensiv parametrlar – sistemaning massasiga bog‘liq bo‘lmasdan, sistemalar kontaktda bo‘lganda tenglashadigan parametrlar( t, R, d, C, µ) – ular sistemaning asosiy holat parametrlar hisoblanib, sistemaning sifat xarakteristikalarini birlashtiradi.

Ekstensiv parametrlar – sistemaning massasiga bog‘liq bo‘lgan parametrlar(m, V, Csig‘., U, H, S, ΔG, ΔG‘) – sistemaning holat funksiyalari hisoblanadi.

Sistemaning ekstensiv xossalari, sistema qismlarining ekstensiv xossalari yig‘indisiga teng (additivlik xossaga ega).



Intensiv xossalari faqat sistemaning tabiatiga bog‘liq bo‘lib, additivlik xususiyatiga ega emas.

Termodinamik parametrlar tashqi va ichki parametrlarga bo‘linadi. Odatda, R(bosim) va T(harorat) sistemaga nisbatan tashqi parametrlar hisoblanadi.



Termodinamik jarayonlar

Jarayon sistemaning bir holatdan boshqa holatga o‘tishidir. Bunda sistemaning barcha termodinamik funksiyalari o‘zgaradi.

Sistemaning holat parametrlaridan qaysi biri termodinamik jarayon vaqtida o‘zgarishsiz qolishiga qarab quyidagilarga bo‘linadi:



  1. T= const – izotermik jarayon (doimiy haroratdagi jarayon)

  2. R= const – izobarik jarayon (ochiq kolbada boradigan jarayon)

  3. V= const – izoxorik jarayon (avtoklavlarda boradigan jarayon)

  4. Q= const – adiabatik jarayon (bunday jarayon vaqtida sistema tashqi muhitga issiqlik bermaydi va olmaydi ham. U o‘zining ichki energiyasi hisobiga ish bajaradi).

Tabiatda sodir bo‘layotgan hamma jarayonlarni o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladigan (tabiiy) va o‘z-o‘zidan sodir bo‘lmaydigan jarayonlarga bo‘lish mumkin. Kimyoviy termodinamikada muvozanat holat, muvozanatsiz holat, qaytar va qaytmas jarayonlar tushunchalari mavjud.

O‘z-o‘zidan sodir bo‘ladigan jarayonlar – tashqaridan energiya sarflamasdan sodir bo‘ladigan jarayonlardir (m: issiqlikning issiq jismdan sovuq jismga o‘tishi, gazlarning aralashib ketishi, suvning yuqoridan pastga oqishi va b.).

O‘z-o‘zidan sodir bo‘lmaydigan jarayonlar – tashqaridan energiya sarflanganda sodir bo‘ladigan jarayonlardir (m: gazlar aralashmasini ajratish, nasos orqali suvni pastdan tepaga tortib olish).

O‘z-o‘zidan sodir bo‘ladigan jarayonlarda muvozanat yuzaga keladi. Sistemaning muvozanat holati deganda, vaqt o‘tishi bilan o‘zgarmaydigan holati tushuniladi.

Qaytar jarayonlar deganda, o‘zining dastlabki holatiga hech qanday energiya o‘zgarishlarisiz qaytadigan muvozanat holatidagi jarayon tushuniladi. Bunda sistema tomonidan bajariladigan ish qiymati maksimal bo‘ladi.

Qaytmas jarayonda sistemaga tashqaridan ta’sir etilganda sodir bo‘ladigan va oxirigacha boradigan jarayon tushuniladi. Bunda bajarilgan ish qiymati minimal bo‘ladi va sistemada muvozanat qaror topmaydi.

Termodinamik jarayon sistemada energetik o‘zgarishlar sodir bo‘lishiga olib keladi. Bu o‘zgarishlar sistemaning holat funksiyalari

(U, H, S, Q, A)ning o‘zgarishida ifodalanadi.



Ichki energiya (U) – sistemaning umumiy energiya zahirasini xarakterlaydi. Unga energiyaning barcha turlari – zarrachalarning ilgarilanma va aylanma harakat energiyalari, o‘zaro tortilish va itarilish energiyalari, ilgarilanma va aylanma harakat, atomlarning tebranish energiyasi, ichki molyar, elektronlarning qo‘zg‘alish energiyalari, yadro ichidagi energiyalar, nurlanish energiyalari kiradi. Ichki energiyaning qiymati modda tabiatiga, uning massasiga, holat parametrlariga bog‘liq.

Odatda 1 mol modda uchun hisoblanadi va molyar ichki energiya deyiladi, J/mol larda o‘lchanadi.




Download 6,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish