Sanoatda to‘liq suv iste’moliga bo‘lgan talabning qo‘yish grafigi.
Suvdan ketma-ket foydalanish tizimini tushuntirib bering.
Suvdan qayta foydalanish tizimida qaysi usuldan foydalaniladi.
Aholining suv iste’moliga bo‘lgan talabini o‘sishi grafigi qanday bo‘ladi?
Oqava suvlarning suv tozalamasdan tashlashning salbiy oqibtlari nimada?
4-MA’RUZA Mavzu:Tindirish va rangsizlantirish. Koagullash. Koagulyasiya jarayoni. Suvdagi aralashmalarni koagullashning fizik – kimyoviy asoslari. Koagullashning maqbul sharoitlar bilan boshqarish. Suvdagi aralashmalarni koagullashda ishlatiladigan reagentlar. Reagent xo’jaligi. Reagenlarni saqlash, tayorlash va do’zalash tizimlari Reja: 1. Kogulantlar qo‘shiladi.
2. Reagent xo‘jaligi va miqdorlovchilar.
3. Reagentlarni suv bilan aralashtirish.
4. Reaksiya kamerasi.
Suv tarkibidagi juda mayda kolloidli va ajralgan holdagi modda zarralarning molekulyar tortishish kuchi ta’sirida ularni bir-birigayopishtiribkattalashtirishkogulatsiyalashdeyiladi. Tabiiy suvlarni tozalashda kogulatsiyalashning asosan ikki turi mavjud. Reaksiya kameralarida mavjud bo‘ladigan erkin hajmda kogulatsiyalash va donador materiallar bilan to‘ldirilgan qatlamda yoki muallaq moddalar cho‘kmalari massasida kontaktli kogulatsiyalash. Kogulatsiyalash natijasida suv tarkibidagi mayda moddalar yiriklashib, parchalar hosil qiladi va natijada suvdan ajralib, qurilmalar tubiga cho‘kish ehtimoli oshadi. Suvnitindirish va rangsizlantirishuchunularnitindirgich va filtrlardan o‘tkaziladi, bu jarayonni jadallashtirish va samaradorliginioshirish maqsadida suvtarkibidagitutibqolinishi lozim bo‘lgan moddalar kogulatsiyalanadi.
Suv tarkibidagi mayda kolloidli va ajralgan holdagi modda zarralarida kogulatsiyalash jarayonini vujudga keltirish uchun suvga kimyoviy reagent — kogulantlar qo‘shiladi. Hozirgi paytda kogulatsiyalashda ko‘p qo‘llanadigan reagentlarga aluminiy sulfat tuzi Al 2(SO4)3, temir kuporasi Fe SO 4va FeCl3 xlorli temir kiradi. Tozalangan suvga alumin sulfat tuzi Al (SO ) solinganda, avvalambor, u distillatsiyalanishi natijasida aluminiy kation bilan sulfat anioni hosil bo‘ladi A (SO ) , 2Al+3SO .SHundan so‘ng aluminiy ioni gidroizolyasiyalanish natijasida cho‘kindi holatdagi aluminiy gidrooksid hosil qiladi.
Al+3HOAl(OH) +3H
Vodorod kationi ko‘rsatilgan jarayonda teskari ta’sir qiladi. Vodorod ioni suv tarkibidagi gidrokarbonat ionlari bilan birga karbonat angidridni hosil qiladi.
H+HCO>CO +H O
Agar bu reaksiyada suvning tabiiy ishqori etishmasa, u holda suvni qo‘shimcha ishqorlash kerak bo‘ladi. Buning uchun ohak yoki soda ishlatiladi. Suvga kagulant sifatida temir kuporasi FeSO qo‘shilganda,u suvda temir II gidrooksidini hosil qiladi, buning o‘zi esa erigan kislorod bilan reaksiyaga kirishib, temir III gidrooksidini hosil qiladi, oksidlash jarayoni suvning pH ko‘rsatkichi 8 dan kam bo‘lmaganda tez boradi. SHu sababli suvga so‘ndirilgan ohak qo‘shishga to‘g‘ri keladi. Ba’zi hollarda oksidlash jarayonini tezlatish maqsadida xlor qo‘shiladi. Ko‘pincha tozalanadigan suvni yumshatish kerak bo‘lganda, suvga kogulant sifatida asosan temir kuporasi ishlatiladi. Tozalanadigan suvga solinadigan kogulant miqdori KMK—2 04.02.97 ko‘rsatmalariga muvofiq aniqlanadi. Rangli suvlar uchun kogulant miqdori quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
D =4 vS .
bu erda: S — tozalanadigan suv rangi, daraja.
Yuqorida aytganimizdek, tozalanadigan suvda tabiiy ishqor kam bo‘lganda, kogulatsiyalash jarayoni muvaffaqiyatli borishi va undagi ishqor miqdorini ko‘paytirish uchun ohak yoki soda qo‘shiladi, ularning miqdori quyidagicha aniqlanadi:
D =K (D / e -I )+1;
bu erda: D k — ishqorlash vaqtidagi suvsiz kogulantning mak-simal miqdori, mg/litr. E — suvsiz kogulantning ekvivalent massasi mg/kmg•ekg.
Al2(SO4)3= 57; Fe Cl3=54; Fe2(SO4)3= 67.
Ksh — koeffitsient, ohak uchun = 28, soda uchun = 53, IO — suvning eng kam ishqorligi mg. Ekv/l.
Agar hisoblab topilgan qiymat manfiy chiqsa, u holda suvni ko‘shimcha ishqorlashga hojat qolmaydi. Kogulatsiyalash jarayoni hamda suv tozalash inshootlarining samaradorligini oshirish maqsadida flokulantlardan foydalanish mumkin. Flokulyantlar — yuqori molekulali moddalar bo‘lib, mineral yoki organik bo‘lishi mumkin.
