Fanning laboratoriya mashg‘ulotlari mazmuni. Laboratoriya ishi №1 qurilish materiallarining haqiqiy zichligini va o’rtacha zichligin aniqlash

Laboratoriya ishini o‘tkazishda qo‘llaniladigan texnik vosita, jixoz va qurilmalar: Le-SHatele hajmo‘lchagich, elektron tarozi, quritish javoni, suv.
Laboratoriya ishini o‘tkazishda foydalaniladigan o‘quv materiallari: ko‘rgazmali qurollar, natural namunadagi qurilish materiallari, virtual namunadagi o‘quv-laboratoriya materiallari, hisoblash jadvallari.

Foydalaniladigan adabiyotlar ro‘yxati.
1.
2.
3.


FANNING LABORATORIYA MASHG‘ULOTLARI MAZMUNI.
LABORATORIYA ISHI № 2
NOTO’G’RI VA TO’G’RI GEOMETRIK SHAKLGA EGA BO’LGAN QURILISH MATERIALLARINING HAJMI VA O’RTACHA ZICHLIGINI ANIQLASH
1. Laboratoriya ishini o‘tkazishdan maqsad: Talabalarda noto’g’ri va to’g’ri geometrik shaklga ega bo’lgan qurilish materiallarining hajmi va o’rtacha zichligi to‘g‘risida tushunchani hosil qilish va zichlikni o‘lchash ishlarini laboratoriya sharoitida tushuntirish.
2. Laboratoriya ishini o‘tkazish tartibi. Ishlash tartibi. To‘g‘ri geometrik shaklli namunalar (sinovdan o‘tkaziladigan uchta namuna tayyorlanadi) quritish javonida 110±5^oC haroratda quritiladi. Namunalar shtangensirkul yordamida o‘lchanib, hajmi hisoblanadi, so‘ngra namuna texnik tarozida tortiladi.
Kub yoki shunga o‘xshash shakldagi namunaning har yog‘i 1-rasm, da ko‘rsatilganidek, uch joyidan eni va balandligi bo‘yicha o‘lchanadi, (a₁, a₂, a₃, v₁, v₂, v₃, h₁, h₂, h₃) va har yoqning o‘rtacha arifmetik qiymati qabul qilinadi, silindr shaklidagi namunalarning o‘zaro parallel joylashgan tekisliklariga bir-biriga nisbatan perpendikulyar yo‘nalgan ikkinchi diametr chiziladi (d₁, d₂, d₃, d₄) so‘ngra ular o‘lchanadi. Bundan tashqari, silindrning o‘rta qismi diametri (d₅, d₆) silindr balandligining o‘rtasidan o‘lchanadi (1-rasm, b). Olti joydan o‘lchangan diametrning o‘rtacha qiymati qabul qilinadi. Silindrning balandligi to‘rt joydan aniqlanadi. (h₁, h₂, h₃, h₄) va to‘rt o‘lchovning o‘rtacha arifmetik qiymati qabul qilinadi.
Tomonlarining o‘lchami 100 mm dan oshmaydigan har xil shakldagi namunalar 0,1 mm gacha aniqlikda o‘lchanishi, tomonlarning o‘lchamlari 100 mm va bundan katta bo‘lgan namunalar esa 1,0 mm gacha aniqlikda o‘lchanishi lozim. Massasi 500 g dan engil namunalar 0,01 g gacha aniqlikda, massasi 500 g va bundan og‘irroq namunalar esa 1,0 g gacha aniqlikda tortilishi kerak.
Namunaning hajmi va massasi ma’lum bo‘lgach, berilgan formula yordamida uning o‘rtacha zichligi hisoblab topiladi.

Material nomi	Namuna o‘lchamlari, sm					Namuna hajmi, sm^3		Namuna massasi, g		O‘rtacha zichlik, g/sm^3
	uzunligi	eni	balandligi	diametri

Hisoblash formulalari:

Kub yoki paralelipiped ko‘rinishdagi namuna hajmini aniqlash uchun ,
Silindr shaklidagi namunalar hajmini aniqlash uchun , π=3,14
Namunaning o‘rtacha zichligini aniqlash uchun .
a) kub shakldagi namuna b) silindr shakldagi namuna

1-rasm. Namunalarni o‘lchash usullari.