Falsafa asoslari

78





Lametri va Gelvetsiy, Didro va Golbax o‘z davrida fransuz liayotida nihoyatda katta ahamiyatga ega bolgan milliy dav- latchilik, inson erkinligi va haq-huquqlari muammolariga alo- liida e’tibor qaratganlar. Fransuz millatini ma’naviy jihatdan yuksaklikka ko'tarish va ma’rifatli xalqqa aylantirish uchun o‘z asarlarida ana shu qadriyatlarga erishishning yo‘llari va usullarini ko‘rsatib berganlar.

Ular tomonidan yaratilgan ko‘p tomlik «Ensiklopediya» o‘sha . amonning ma'naviy muammolarini ma’rifatli yo‘l bilan hal qi- lish usullari va imkoniyatlari ko‘rsatib berilgan «Yevropa qomusi» darajasiga ko'tarilgan edi. Bu kitobni yaratishda boshqa ko'pgina ma'rifatparvar fransuz olim va mutaxassislari ham qatnash- gan bo‘lib, o'zining ahamiyati, muammolarining umuminsoniy nuqtayi nazaridan yechilishi, xalqchilligi va tilining fransuz mil- lati hayot tarziga yaqinligi bilan ensiklopediya XVIII asr Yevro- pasining tengi yo‘q kitobi edi. Aynan ana shu kitob mualliflari o‘zlarining boshqa asarlari va faoliyatlari bilan 1789—1884-yil- lardagi Fransuz inqilobi qabul qilgan «Inson va grajdanlar huquq- lar deklaratsiyasi»da ilgari surilgan umuminsoniy qadriyatlarni jamiyat taraqqiyotining eng ustuvor ma’naviy mezonlariga aylan- tirdilar.