Falsafa asoslari

353





diiy-estetik didini shakllantiradi, ruhiyatini tarbiyalaydi. Shuning uchun ham o‘zbek xalqi amaliy san’ati kishilarning badiiy, axlo- qiy, umuminsoniy jihatdan tarbiyalab, ularning ilmiy dunyoqa- rashini shakllantirishda ham madaniy darajasini yuksaltirishda eng zarur manbalardan hisoblanadi.

Bugungi zamonaviy inshootlar kabi turar-joylarda amaliy san’atning bir qancha turlarini ko‘rish mumkin. Turar-joylarning turli-tuman badiiy-texnologik usullarda namoyon etilgan badiiy bezak turlari, 0‘zbekiston me’morchiligida ham muhim o‘rin tutadi. Interyerlarning badiiy bezatilishda asosiy ahamiyat devo- riy naqqoshlikka qaratilgan bo‘lib, bu o‘zbek xonadonini beza- tishda muhim jihatlardan hisoblanadi.

Yog‘och o‘ymakorligi faqat intererning sirtida namoyon bo‘lib qolmay turli shakl va kompozitsiyalarda ham aks etadi. Bu in- teryer uchun ishlangan stol, stullar, xontaxtaning nafaqat shak- lining bejirimligi balki yog‘och fakturasining go‘zalligi va ularga berilgan ishlov hamda naqshlarning betakror va yengilligi kishi- ga zavq bag‘ishlaydi. Toshkent turar-joy me’morchiligida 0‘rta Osiyo me’morchiligi amaliyotida qo‘llanilgan badiiy bezaklarning deyarli barcha turlari mavjud: suvalgan devor ganch naqqoshligi hamda o‘ymakorligi shular jumlasidandir.

Interyerning badiiy bezalishida asosiy ahamiyat devoriy naqqoshlikka qaratilgan bo‘lib, bu o‘zbek xonadonini bezatish- da muhim jihatlardan hisoblanadi. Ko‘pincha naqqoshlik ganch o‘ymakorligi bilan muvofiqlikda bajariladi. Ayniqsa, Toshkentda keng tarqalgan o‘simlik naqshlari — majnuntol, anor, xrizantema butalarining yoyilgan shoxlarini ko‘plab uchratish mumkin. Bu lavhalar faqatgina bezak emas o‘z falsafiy ma’nosiga egadir. Ma- salan, majnuntol — sevgi sog‘inchi, anor — serhosillik, lola — ba- hor, gulsafsar osoyishtalik va uzoq umrni anglatgan.

An’anaviy badiiy hunarmandchilik buyumlari patnislar, ko‘zachalar har biri o‘zining betakror xislatlariga ega bo‘lib, ularni xarid qilishgina emas, balki ulardan zavqlanish, ularning donoligini tushunish va ularning badiiy qimmatiga baho berish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu yodgorliklar estetik kechin- malar manbayi hamdir. Hech bir o‘zbek xonadoni yo‘qki unda