Falsafa asoslari

211

Hajmiga ko‘ra yakka va umumiy, ayiruvchi va to‘plovchi, Shuningdek bo‘sh hajmli tushunchalar farqlanadi: Hajmiga ko‘ra tushuncha turlari	Misollar
Yakka tushunchaning hajmida bit- ta predmet fikr qilinadi.	«0‘zbekiston Respublikasi», «Ko‘kaldosh madrasasi».
Umumiy tushunchalar predmet- lar guruhini aks ettiradi. Umu- miy tushunchalarni aks ettiruvchi predmetlarning miqdori sanala- digan va sanalmaydigan bo‘lishi mumkin.	Inson, stol, shoir — sanalmaydigan umumiy tushunchalar. XIX asr o‘zbek shoiralari, Nobel mukofotini olganlar — sanaladigan umumiy tushunchalar.
Ayiruvchi tushuncha shunday sinf (umumiy) tushunchasiki, unda aks etgan belgilar shu sinfning har bir predmetiga xosdir.	Fan, non.
To‘plovchi tushuncha ham sinf (umumiy) tushunchasi bo‘lib, u aks ettirgan belgilar shu sinf- ni (umumiylikni) tashkil etuv- chi har bir predmetga taalluqli bo‘lmaydi.	Qo‘shin, o‘rmon.
Bo‘sh hajmii tushuncha real vo- qelikda mavjud bo‘lmagan, le- kin tushunchada ifodalanadigan buyum va hodisalarni aks ettiradi.	Uchar gilam, kentavr, simob den- gizi.

Tushunchaning mazmunini unda fikr qilinayotgan predmetning muhim belgilari to‘g‘risidagi axborot tashkil etadi. Masalan, «imij» tushunchasining mazmunini — odamlar ongida muayyan shaxs, tashkilot yoki boshqa ijtimoiy obektga mos keladigan, idrok eti- layotgan obyekt haqidagi axborotni o‘zida mujassamlashtirgan va ijtimoiy xulq-atvorga da’vat etadigan muayyan sintetik obraz haqidagi malumot tashkil qiladi.

Mazmuni bo‘yicha tushunchalar olti turga (konkret, abstrakt, musbat, manfiy, nisbatdosh, nisbatsiz) bo‘linadi:


212