Falsafa asoslari

191





Insoniyatning kelajagi to‘g‘risida tarixda turli-tuman bashorat- lar mavjud, ular bir necha xillarga bo‘linadi. Masalan, xalqi- mizning ilk tarixiy qadriyatlaridan bo'lgan muqaddas «Avesto» yozma yodgorligi ham umumiy bir tarzda insoniyatning kelgusi istiqbolini bashorat qilib, kishilarni mushtarak maqsadlar tomon yo‘naltirishga harakat qilgan. Bunday bashoratlar diniy mazmun- ga asoslangan bo‘lib, o‘z davri uchun katta ahamiyat kasb et- gan edi. «Avesto»da Zardusht o‘limidan so‘ng 3000 yil o‘tgandan keyin, erkin farovonlik zamoni keladi, Axura Mazda qudrati Axriman yovuzligi ustidan to‘la g‘alaba qozonadi, deya ishonch bildirilgan edi.

Ikkinchi xil bashoratlar o‘rta asrlarda keng tarqalgan, hozirda ham G‘arb mamlakatlarida shuhrat qozonayotgan bir qator G‘arb futurologiyasi mazmuniga ega. G‘arb futurologiyasining mashhur namoyandalaridan Fon Karman, Ye.Shervin, G.Kan va boshqa- lar insoniyatning kelgusi isdqbolini, asosan, yadro halokati yoki boshqa bir umumbashariy muammolar bilan bog‘lab pessimistik manzaralarni chizib ko'rsatishga urinadilar.

Kishilik jamiyatining kelgusi istiqboli to‘g‘risida jiddiy ilmiy bashoratlar orasida 1968-yilda A. Pechchei tomonidan asos solin- gan «Rim klubi» a’zolari bo‘lgan J. Forrester, D. Medouz, Ya. Tinbergan, A.King va boshqalar tayyorlagan hisobotlarning il- miy ahamiyati nihoyatda katta. Ularda insoniyatning kelgusi is- tiqbolini shubha ostida qoldirayotgan umumbashariy muammolar ko‘lamining kengayib borishi, kishilar tomonidan tabiatga qilina- yotgan zug‘umning mudhish oqibatlari qanday bo‘lishi to‘g‘risida jiddiy mulohazalar yuritiladi. «Rim klubi» a’zolari tomonidan qilingan bashoratlar ilmiy-falsafiy mazmunga ega bo‘lib, unda asosan tajriba sinovidan o‘tgan bilimlar va mantiq qonunlari va kategoriyalariga suyangan holda insoniyatning kelajagi to‘g‘risida muhim ilmiy xulosalar bayon qilingan.

Demak, insoniyat taraqqiyotining kelgusi istiqbolini belgi- lashdagi eng muhim belgilar sirasiga umumbashariy muammolar tabiatini chuqur anglash, bu muammolarning yechimi umumin- soniy mushtarak manfaatlar yo‘lida hamjihatlikda qilingan sa’y- harakatlar ekanini alohida ta’kidlash lozim. Ana shunday misollar