F. I. Salomova, L. K. Abdukadirova, X. A. Sadullayeva, S. A. Sharipova mutaxassislikka kirish

2.3. Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik agentligining tuzilishi.  
Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik agentligining  sanitariya-
gigiyena bo‘limi faoliyati haqida tushuncha 
 
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi Sanitariya-
epidemiologik osoyishtalik agentligining (SEOA) turlari, kategoriyalari, 
tarkibiy qismlari va ularda ishlaydigan mutaxassislar sonini belgi-
laydi.  SEOA  o‘zlari faoliyat ko‘rsatayotgan hududlarning aholisi 
soniga qarab ma’lum kategoriyaga bo‘linadi. 

---

70 
 
O‘zbekiston Respublikasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat-
lar va Toshkent shahar SEOA  o‘z hududidagi aholi soniga qarab quyi-
dagi kategoriyalarga bo‘linadi: 
I kategoriya - aholi soni 2 milliondan ortiq; 
II  kategoriya  -  aholi soni 1 milliondan 2 milliongacha bo‘lsa; 
III kategoriya  -  aholi soni 500 000 dan 1 milliongacha bo‘lsa; 
IV kategoriya  - aholi soni 500 000 gacha bo‘lsa. 
Tuman  SEOA  ga ega bo‘lgan shaharlardagi shahar SEOA 
lari quyidagi kategoriyalarga ega: 
I  kategoriya - aholi soni 600 mingdan 800 minggacha; 
II kategoriya - aholi soni 400 mingdan 800 minggacha; 
III kategoriya - aholi soni 400 minggacha bo‘lganda tashkil qilina-
di. 
Shahar SEOAlari quyidagi kategoriyalarga bo‘linadi. 
I kategoriya - 300 mingdan ortiq bo‘lgan; 
II kategoriya - 200 mingdan 300 minggacha bo‘lgan aholiga; 
III kategoriya-100 mingdan 200 minggacha bo‘lgan aholiga tash-
kil qilinadi. 
Qishloq tumanlarining SEOAlari  o‘zlari xizmat ko‘rsatayot-
gan aholi soniga qarab quyidagi kategoriyalarga bo‘linadi: 
I kategoriya - 60 mingdan ortiq bo‘lgan aholiga; 
II kategoriya - 30 mingdan 60 minggacha bo‘lgan aholiga; 
III kategoriya - 30 minggacha bo‘lgan aholiga tashkil qilinadi. 
Barcha  SEOAlar quyidagi asosiy bo‘limlardan tashkil top-
gan: sanitariya-gigiyena, epidemiologiya, laboratoriya va dezinfeksiya 
bo‘limi (yirik shaharlarda mustaqil dezinfeksiya stansiyalari mavjud), 
bo‘limlarni bo‘linmalarga differensiatsiya qilinishi SEOAlarning turiga 
va kategoriyalariga bog‘liq.  SEOA  davlat tasarrufidan chiqarilmaydi 
va xususiylashtirilmaydi.  SEOA  boshqarilish darajasiga qarab,  O‘zRes 
SSV qoshidagi Respublika SEOA  (III daraja), Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi Respublika SEOA, viloyat SEOAlari va Toshkent shahar 
SEOA  (II daraja), shahar (tumanlarga bo‘linmagan) va tuman 
SEOAlarga (1-daraja) bo‘linadi. 
Ma’muriy munosabatlar bo‘yicha II darajali boshqaruv SEOA vilo-
yatlar va Toshkent shahar hokimligiga, Qoraqalpog‘iston Respublikasi 
Vazirlar Kengashiga, boshqaruv SEOAlar ma’muriy munosabatlar 
bo‘yicha shahar va tuman hokimligiga, barcha SEOAlari Davlat 

---

71 
 
sanitariya nazorati faoliyati bo‘yicha o‘zidan yuqori turuvchi ma’muriy 
hududning Bosh Davlat sanitariya vrachiga bo‘ysunadi. 
II-I darajali boshqaruv SEOAlari ishiga bosh vrachlar rahbar-
lik qilib, bir vaqtning o‘zida ular ma’muriy hududning bosh davlat 
sanitariya vrachi hisoblanadi. Respublika SEOAning bosh vrachi Res-
publika Bosh Davlat sanitariya vrachining muovini hisoblana-
di. Respublika  SEOA  markazi bosh vrachini O‘zbekiston Respublika-
si Bosh Davlat sanitariya vrachi, O‘zRSSV bilan kelishgan holda tayin-
laydi va ishdan bo‘shatadi. Shahar va tumanlar SEOA  bosh vrachlari 
O‘zbekiston Respublika Bosh Davlat Sanitariya vrachi hamda tegishli 
hokimliklar bilan kelishilgan holda viloyat va Toshkent shahar Bosh 
Davlat sanitariya vrachlarini tayinlaydi va ishdan bo‘shatadi. 
SEOAlar boshqaruv darajasiga qarab markazlashgan hol-
da respublika, viloyatlar budjetidan alohida paragraflar orqali mab-
lag‘ bilan ta’minlanadi va ular o‘zlarining xarajatlar smetasiga, aso-
siy foydalariga va aylanma mablag‘lariga, shu jumladan, budjetdan tash-
qari mablag‘lariga, bankda o‘z hisob raqamiga. O‘zbekiston Respub-
likasi Davlat Gerbi va o‘zining nomlari tushirilgan muhr, xizmat 
yozishmalari uchun blankalarga ega. 
SEOA  budjetdan tashqari qo‘shimcha mablag‘  bilan ta’min-
lash manbai bo‘lib pullik xizmat ya’ni, korxonalar, firmalar, idora-
lar, muassasalar, boshqa xo‘jalik subyektlari va alohida shaxslar bilan 
tuzilgan shartnomalarni bajarish hamda o‘z ixtiyori bilan to‘langan 
badallar va hadya qilingan mablag‘lar hisoblanadi. Budjetdan tashqari 
kirimlar kelgusida budjet mablag‘larini 40-60 foizidan ko‘prog‘ini 
tashkil etishi ko‘zda tutilgan. 
Viloyatlar va Toshkent shahar epidemiyaga qarshi fondining bank-
lardagi alohida hisob raqamiga ma’muriy hududlarning bosh davlat 
sanitariya vrachi tomonidan undirilgan ma’muriy jarimalar miqdori 
tushiriladi, epid. fondni ishlatish belgilangan tartibda amalga oshiriladi. 
Budjetdan tashqari kirimlar, shartnomalar asosida bajaril-
gan budjetdan tashqari kirimlar, xodimlarning asosiy ishiga haqiga 
qo‘shimcha pul to‘lash, ularni ijtimoiy himoyalash, SEOA moddiy tex-
nik bazasini mustahkamlashga sarflanadi. 
SEOA  qoshida qonunda belgilangan  sanitariya  -  epidemiologiya 
xizmatida ishlatiladigan yoki gigiyenik predmetlari ishlab chiqaruvchi 
kichik korxona faoliyat ko‘rsatishi mumkin.