Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr

Magneti  Marelli  (Italiya),  Delco 

Remi 

(AQSH), 

Mitsubishi 

(Yaponiya)  va  boshqa  yetakchi 

firmalar  tomonidan  oxirgi  yillarda 

jahon 

bozoriga 

chiqarilgan 

zamonaviy 

generatorlarda  

aksariyat 

hollarda 

kuchlanish 

rostlagichi  va  cho‘tkatutqich  bir 

yaxlit  qobiqga  joylashtirilmoqda. 

Mitsubishi  (Yaponiya)  firmasining 

ba’zi  generatorlarda  to‘g‘rilagich  bloki,  kuchlanish  rostlagichi  va  cho‘tkatutqich  bir  konstruktiv  tugunga 

birlashtirilgan.  2.23-rasmda  Magneti  Marelli  (Italiya)  firmasining    AA-125R  generatorining  kuchlanish 

rostlagichi-cho‘tkatutqiqich tuguni keltirilgan. 

  Я-112A  rostlagichda    n-p-n    turdagi  tranzistorlar  ishlatilgan  va  chiqish    bosqichida  201.3702 

rostlagichlaridagi kabi qo‘sh tranzistor sxemasi qo‘llanilgan. 

  Rostlagich  quyidagicha  ishlaydi   (2.17-rasm).  Generatorning  kuchlanishi  rostlanish  qiymatidan  past 

bo‘lganda,    stabilitron  VD1    va  tranzistor  VT1  berk  bo‘ladi,    qo‘shma  tranzistor  VT2,  VT3  ochiq  bo‘ladi,  

chunki  unda  baza  toki  mavjud  bo‘ladi  va  u  quyidagi    zanjir  orqali  o‘tadi:  "+"  qutb  -  UOK  -  generator  va 

rostlagichning - "V" qisqichi - R5 - VD2 - VT2 tranzistorning baza - emittor o‘tish joyi - VT3 tranzistorning 

baza  - emitter  o‘tish  joyi  -  "massa"  -  "-"qutb.  Qo‘shma  tranzistor  ochiq  holda  generatorning  uyg‘otish  toki 

mavjud bo‘ladi va u quyidagi zanjir orqali o‘tadi: "+" qutb - "V" qisqich - uyg‘otish chulg‘ami U

CH

 -  "SH"  

qisqich -  qo‘shma tranzistor VT2-VT3  ning  kollektor  -  emitter  o‘tish joyi - "massa" - "−"qutb. 

   Generator  kuchlanishi  belgilangan  qiymatga  yetganda,    stabilitron  VD1  va  tranzistor  VT1  ochiladi.  

Ochiq    tranzistor    VT1    ning  kollektor-emitter  o‘tish  joyi  qarshiligi  juda  kichik  bo‘lganligi  tufayli  unga 

parallel  ulangan,    VD2  va  R6  dan  tashkil  topgan  zanjirdan    o‘tayot-gan    tok    kuchi  keskin  kamayadi.  

Natijada,  qo‘shma tranzistor VT2-VT3 ning baza va emitterining manfiy  potentsiali bir-biriga teng bo‘lib 

qoladi,    qo‘shma  tranzistor  VT2-VT3  yopiladi  va  uyg‘otish  toki  zanjiri  uziladi.  Generator  kuchlanishi 

kamaya boshlaydi. Kuch-lanish ma’lum belgilangan  qiymatgacha  kamayganda stabilitron va VT1 tranzistor 

yopila di, qo‘shma tranzistor VT2-VT3 ochiladi, uyg‘otish chulg‘amiga yana tok o‘ta boshlaydi. Bu jarayon 

davriy  ravishda  qaytariladi.    R4  va  C1  dan  iborat  bo‘lgan  teskari    aloqa  zanjiri    tranzistorlarning  ochilib-

yopilishi  tez  va  ravon  bo‘lishini  ta’minlash  uchun  xizmat  qiladi.    C2  kondensator  filtr  vazifasini  bajaradi. 

VD3  diod,  qo‘shma  tranzistor  VT2-VT3  keskin  berkilganda  uyg‘otish  chulg‘amida  hosil  bo‘ladigan 

o‘zinduktsiya EYUK ni so‘ndiradi va shu tarzda qo‘shma tranzistorni kuyishdan saqlaydi. 

   Elektronikaning  oxirgi  yillarda  jadal  rivojlanishi,  elektron  asboblarni  yaratishda  yangi  texnologiyalarni 

joriy  qilinishi  kuchlanish  rostlagichlarning  yangi  avlodini  yaratilishiga  olib  keldi.  endi  avtomobillarda 

ishlatilayotgan rostlagichlarni ikki guruhga bo‘lish mumkin:  

a) an’anaviy sxema bo‘yicha yig‘ilgan, chiqish tranzistorini ochilib-yopilish chastotasi generatorning ish 

rejimi bilan bog‘liq bo‘lgan rostlagichlar; 

b)  kenglik-impulsli  modullash  (KIM)  printsipiga  asoslangan  va  chiqish  tranzistorini  ochilib-yopilishi 

barqarorlashtirilgan rostlagichlar.