Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr



Download 4,29 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/108
Sana30.12.2021
Hajmi4,29 Mb.
#95796
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   108
Bog'liq
TVEJvaET-ММ

toki I

u

 ning qiymatishi o‘zgartirish hisobiga amalga oshiriladi. Aylanishlar chastotasi ortishi bilan 

uyg‘otish    toki  I



u

  kamaytiriladi,  yuklama  oshganda  esa  uyg‘otish  toki  I



u

  oshiriladi.  Bu  ishni 

kuchlanish  rostlagichlari  bajaradi.  Ishlash  printsipiga  ko‘ra  rostlagichlar  quyidagi  guruhlarga 

bo‘linadi: kontaktli  (vibrasiyali),  kontakt-tranzistorli , kontaksiz-tranzistorli va integral.  

 

2.5.  Elektromagnit kuchlanish rostlagichlari 

        

   Elektromagnitli  kuchlanish    rostlagichining    sxemasi    2.14-rasmda  berilgan.  Uning  magnit  tizimi    U  

shaklidagi  yarmo  8,  chulg‘am  7  o‘ralgan  o‘zak  3  va  yakorcha  4  dan  iborat.    O‘zak,    yarmo  va  yakorcha  

   2.13-rasm.   O‘zgaruvchan tok  

generatorining ishchi

 

tavsifnomasi 




 

16 


yuqori  magnit  o‘tkazuvchanlik xususiyatiga ega bo‘lgan 

kam  uglerodli  po‘latlardan  tayyorlangan.    CHulg‘am  7 

generatorning  to‘la  kuchlanishiga  ulangan.  Prujina  6 

yakorcha  4  ni  tortib,  kontaktlar  2  ni  tutash  holda  ushlab 

turadi. 

Rostlagichning 

volframdan 

tayyorlangan  

kontaktlari  2  yakorcha  va  yarmo  orqali  generatorning 

uyg‘otish  chulg‘ami  U



ch

  zanjiriga  ketma-ket  ulangan. 

Kontaktlarning  biri  yakorcha    4  ga,    ikkinchisi  esa 

qo‘zg‘almas  plastina  1  ga  mahkamlangan.    Kontaktlarga 

parallel, uyg‘otish chulg‘amiga esa ketma-ket qo‘shimcha 

qarshilik  R

q   

ulangan. Yakorcha 4 termobimetall plastina  

(TBP)  5  ga  joylashtirilgan.  elektromagnit  kuchlanish 

rostlagichlarida  etalon  kattalik  vazifasini  prujina  6  ning 

tortish  kuchi,  o‘lchov  elementi  vazifasini  esa  generator 

ishlab chiqqan kuchlanishdan ta’sirlanuvchi  rostlagichning  chulg‘ami 7 bajaradi. 

   Rostlagichning  ishlash  printsipi . O‘t  oldirish  kaliti  O‘OK  ulanganda  tok  akkumulatorlar 

batareyasidan tutash kontaktlar 2,  yakorcha  4, yarmo 8, ya’ni qarshiligi kam bo‘lgan zanjir orqali uyg‘otish 

chulg‘amiga  keladi  va  uning  atrofida  magnit  maydonni  hosil    qiladi.  Ayni  vaqtda  tok  elektromagnitning 

chulg‘ami 7 ga ham keladi va o‘zak 3 ni magnitlaydi. Generatorning kuchlanishi U



G 

 belgilangan rostlanish 

kuchlanishi  U

R

 dan  kam bo‘lganda (U



G

 < U

R

), prujina 6 kontaktlar 2 ni tutash holda ushlab turadi,  chunki 

o‘zak 3 da hosil bo‘lgan magnit maydonining yakorni tortish kuchi  prujinani tortish kuchidan kam bo‘ladi.  

Rotorning  aylanishlar  chastotasi  ortishi  bilan  generatorning  kuchlanishi  ham  o‘sib  boradi.  Generator 

kuchlanishining  ortishi    rostlagichning  chulg‘ami  7  dagi  tok    kuchini  ham    ortishiga  va  o‘zak  3  ni  kuchli 

magnitlanishiga  olib  keladi.  Bu  jarayon  davom  etib,  generator  kuchlanishi    U

G

    ning    qiymati  rostlanish  

kuchlanishi    U

R

 dan  (  U





>  U

R

  ),  ortgan,  ya’ni  o‘zak 3    magnit  maydonining  tortish  kuchi    prujina 6  ning 

tortish kuchidan ortgan vaqtda kontakt 2 uziladi. 

     Kontakt 2 uzilishi bilan generatorning uyg‘otish chulg‘ami  zanjiriga ketma-ket qo‘shimcha qarshilik 

R

q

   

ulanadi,  natijada  uyg‘otish  chulg‘amidan  o‘tayotgan  tok  miqdori  keskin  kamayadi.    Bu    esa    o‘z 

navbatida,  uyg‘otish  chulg‘ami  atrofidagi  magnit  oqimining  susayishiga  va  generatorning  stator 

chulg‘amlarida  induktsiyalanayotgan  EYUK  qiymati,    demak  kuchlanishning  taxminan  0,1-0,4  V  ga 

kamayishiga  olib  keladi.  Generator kuchlanishining  pasayishi  bilan  rostlagich chulg‘ami   7  dan  o‘tayotgan 

tok  va  o‘zak  3  dagi  magnit  maydonning  tortish  kuchi  kamayadi  va  natijada  prujina  6  ning  tortish    kuchi  

ta’sirida  rostlagich    kontaktlari  yana  tutashadi.    Tok  uyg‘otish  chulg‘amiga  yana  qarshiligi  kam  bo‘lgan 

zanjir,    ya’ni  yakorcha  va  yarmo  orqali  uzatiladi,    uyg‘otish    chulg‘amidan  o‘tayotgan  tok  ortadi,    uning 

atrofida  hosil  bo‘layotgan  magnit  oqim  kuchayadi  va,  demak,  generatorning    kuchlanishi  yana  o‘sadi.  

Generator  kuchlanishining  o‘sishi  rostlagich  chulg‘amidan  o‘tayotgan  tok  kuchini  oshiradi,    o‘zakning 

magnitlanishi  kuchayadi  va  u  yana  yakorchani  o‘ziga  tortib,  kontaktlarni  uzadi.    Shunday  qilib, 

elektromagnit rostlagich ishlayotganda uning kontaktlari ~60-80 gts chastota bilan davriy ravishda tutashib-

uzilib  turadi  va  rotorning  aylanishlar  chastotasiga  bog‘liq  holda,  uyg‘otish  tokining  qiymatini    o‘zgartirib 

turadi. 


Generator  elektromagnit  kuchlanish  rostlagisi  bilan  ishlaganda,    rostlanayotgan  kuchlanishining 

o‘rtacha qiymatini hisoblash formulasi quyidagi ko‘rinishga ega: 



pr

o

o

F

w

r

c

U



      .           (2.1) 



     Buyerda, c– generatorning konstruktsiyasi bilan bog‘liq bo‘lgan doimiy koeffitsient;  r

o

 va  w

 - mos 


ravishda rostlagich asosiy chulg‘amining qarshiligi va o‘ramlar soni; 



 - o‘zak 3 bilan yakorcha 4 orasidagi 

tirqish; F

pr 

 - prujina 6 ning tortish kuchi.   

      

(2.1)  ifodadan    ko‘rinib    turibdiki,  agar  rostlagich  chulg‘ami  qarshiligi    r



o

    ni  temperatura  ta’sirida 

o‘zgarishi hisobga olinmasa, generatorning rostlanayotgan kuchlanishi faqat o‘zak bilan yakorcha orasidagi 

tirqish  



  va prujinaning tortish kuchi  F

pr

 ga bog‘liq bo‘ladi. 

       Demak, generatorning rostlanayotgan kuchlanish qiymatini o‘zgartirish uchun yo prujinani tortish kuchi 

F

pr 

 ni (asosiy  usul), yoki havoli tirqish  

  ni  o‘zgartirish zarur. 



     Yuqorida  ko‘rib  o‘tilgan    elektromagnitli    kuchlanish    rostlagichi  bir  qator  afzalliklari,    chunonchi 

tuzilishining  nisbatan  soddaligi, tannarxining pastligi va  foydali ish koeffitsientining ancha yuqoriligi bilan 

birga  jiddiy  kamchiliklarga  ham  ega.  Birinchidan,  tebranuvchi    kontaktlarning  borligi,  ulardan  o‘tishi 

  2.14-расм. Электромагнит кучланиш   

ростлагичи 

 



 

17 


mumkin bo‘lgan uyg‘otish toki qiymatini 1,5-1,8 A bilan cheklaydi va hozirgi zamon quvvati  nisbatan  katta 

bo‘lgan o‘zgaruvchan tok generatorlarini, bu turdagi rostlagichlar bilan birga ishlash imkonini  bermaydi. 

     Ikkinchidan,  bu    rostlagichlarda  generatorning  rostlanilayotgan  kuchlanishi  qiymatini  belgilovchi 

element  -  prujinaning  tortish  kuchidir  (rostlagichning  asosiy  tenglamasi  2.1  ga  qarang).  Rostlagichning 

ishlash  jarayonida  vaqt    o‘tishi    bilan  muqarrar  ravishda  prujinaning  qayishqoqligi  susayadi,    binobarin, 

uning  tortish  kuchi  ham  o‘zgara  boshlaydi.    Natijada,    rostlanilayotgan    kuchlanish  qiymati    ham    oldin  

belgilangandan  ancha kamayib ketish hollari yuzaga kelib,  bu akkumulatorni zaryad qilinmay qolishiga va  

muddatidan  oldin  ishdan  chiqishiga  olib  kelishi mumkin.  Xullas, elektromagnitli rostlagichda  kontaktlar  

va  prujinaning  borligi  ularning  ishonchlilik darajasini ancha pasaytiradi va doimo nazorat qilib,  zarurat 

tug‘ilganda prujinaning tortish kuchini rostlab  turishni talab qiladi. 

 


Download 4,29 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   108




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish