|
Yechish
1. Dispersion tahlil masalasi regressiya tenglamasi va bog‗lanish
zichligini statistik ahamiyatga ega emasligi haqidagi H
0
gipotezani
tekshirishdan iborat.
Tahlil Fisherning
F
– kriteriysining
va
larning
qiymatlarini taqqoslash bilan amalga oshiriladi.
erkinlik darajasi bir
bo‗lgan holatda haqiqiy va qoldiq dispersiyalarning nisbatlari yordamida
topiladi:
bu yerda
n
– kuzatuvlar soni;
m
– chiziqli regressiya tenglamasidagi omillar soni;
y
– natijaviy belgining haqiqiy qiymati;
– natijaviy belgining hisoblangan qiymati.
Dispersion tahlilni amalga oshiramiz:
64
Dispersion tahlilning natijasini quyidagi 2.3-jadvalda ifodalaymiz:
2.3-jadval
Natijaning
variatsiyasi,
y
Erkinlik
darajasi
soni
Chetlanish
kvadratlari
yig‗indisi,
S
Bir erkinlik
darajasiga
dispersiya,
s
2
α=0,05,
k
1
=2,
k
2
=17
Umumiy
df
=
n
-1=19
19945,9
-
-
-
Omilli
k
1
=
m
=2
11918,3
5959,15
12,62
3,59
Qoldiq
k
2
=
n
-
m
-
1=17
8027,6
472,21
-
-
va
larning qiymatlarini taqqoslash natijasi H
0
gipotezani
rad etish xulosasiga olib keladi va regressiya tenglamasini umuman va
ning qiymati bo‗yicha statistik ahamiyatliligi haqida xulosa
qilamiz, chunki ular statistik ishonchli va tasodifiy bo‗lmagan omillar
ta‘sirida hosil bo‗lgan. H
0
gipotezani rad etganda bo‗lishi mumkin
bo‗lgan xatolik ehtimolligi 5%dan oshmaydi va bu yetarlicha kichik
miqdorni tashkil etadi.
2. Fisherning xususiy
F –
kriteriysi
x
1
omilni
x
2
omil modelga
kiritilgandan so‗ng modelga kiritish maqsadga muvofiqligini baholaydi.
Fisherning xususiy
F
–kriteriysi omil dispersiyani qo‗shimcha kiritilgan
omil (bir erkinlik darajasiga) hisobiga o‗zgarishini qoldiq dispersiyaga
nisbati bilan hosil qilinadi, ya‘ni
Dispersion tahlilni amalga oshiramiz va uning natijalarini 2.4-
jadvalda ifodalaymiz:
65
2.4-jadval
Natijaning
variatsiyasi,
y
Erkinlik
darajasi
soni
Chetlanish
kvadratlari
yig‗indisi,
S
Bir erkinlik
darajasiga
dispersiya,
S
2
α=0,05,
k
1
=2,
k
2
=17
Umumiy
df
=
n
-1=19
19945,9
-
-
-
Omilli
Shu
jumladan:
-
x
2
hisobiga
-qo‗shimcha
kiritilgan
x
1
hisobiga
k
1
=
m
=2
1
1
11918,3
5127,1
6791,2
5959,15
5127,1
6791,2
12,62
10,86
14,38
3,59
4,45
4,45
Qoldiq
k
2
=
n
-
m
-
1=17
8027,6
472,21
-
-
Modelga
x
1
omilni
x
2
omildan keyin kiritish statistik ma‘noga ega
va to‗g‗ri deb hisoblanadi, chunki
x
1
omilni modelga qo‗shimcha
ravishda kiritish natijasi omil dispersiyani o‗sishiga olib keldi, ya‘ni
Xuddi shu tartibda
x
2
omilni avval kiritilgan
x
1
omildan so‗ng
qo‗shimcha qilib kiritilishini maqsadga muvofiqligini aniqlaymiz.
Hisoblashlarni
va
bog‗lanish zichliklarini qo‗llab amalga
oshiramiz:
66
Hosil bo‗lgan
munosabatdan kelib
chiqib
x
2
omilni
x
1
omildan so‗ng kiritish maqsadga muvofiq emas deb
xulosa qilishimiz mumkin, chunki erkinlik darajasi bir bo‗lganda
haqiqiy dispersiyani ortishi muhim emas, bundan statistik ahamiyatga
ega emasligi kelib chiqdi,
x
2
omilni ta‘siri sezilarli ham, doimiy ham
emas ekan.
y
ni
x
1
ga chiziqli juft regressiya tenglamasini tuzish bilan
chegaralanish kifoya ekan.
3.
b
1
va
b
2
koeffitsiyentlarning ahamiyatliligini Styudent
t
–
kriteriyasi yordamida baholash, ularnining qiymatlarini
va
–
tasodifiy xatoliklar qiymatlari bilan taqqoslash bilan bog‗liq. Tasodifiy
xatoliklarning
qiymatlarini
hisoblash
uchun
quyidagi
usuldan
foydalanamiz:
= 3,79 ,
= 1,32.
Styudent
t
– kriteriyasini taqqoslab ko‗ramiz. Bizning misolimizda
α= 0,05,
df
=
20-3=17,
munosabatdan xulosa qilish mumkinki,
b
1
regressiya koeffitsiyenti
statistik ma‘nodor, ahamiyatga ega, tahlil va prognoz masalalarini
yechishda uni qo‗llash mumkin.
munosabatdan
b
2
regressiya koeffitsiyenti
statistik ma‘noga ega emas, ahamiyatsiz, u tasodifiy omillar ta‘siri
natijasida hosil bo‗lgan degan xulosa qilinadi. Ushbu natija ko‗rsatadiki
y
– natijaviy ko‗rsatkichga
x
1
omilning ta‘siri statistik ahamiyatga ega,
x
2
omilning ta‘siri ahamiyatsiz, ya‘ni hududda 20 ta fermer xo‗jaliklarida
faoliyat yuritayotgan aholining o‗rtacha yillik jon boshiga daromadi
asosan dehqonchilik bilan shug‗ullanayotgan aholining ulushiga to‗g‗ri
kelishini ko‗rsatadi.
67
Do'stlaringiz bilan baham: |
