Ekologiya huquqining tamoyillari, usullari va tizimi Ekologiya huquqining manbalari deganda atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish

Ekologiya huquqining tamoyillari - tabiat-jamiyat tizimidagi o`zaro munosabatlar yo`nalishi, chegaralarini belgilab berishda ekologik-huquqiy mexanizmining barqarorligini kafolatlashda va qonunchilik qoida-talablarning ekologik munosabatlarini tartibga solish tartibini belgilashda muhim ahamiyatga egadir.

Bizga ma'lumki, ekologiya huquqi tabiat bilan jamiyat o`rtasidagi o`zaro munosabatlarni huquqiy tartibga soladi. Shu jumladan, tabiatning inkor etib bo`lmaydigan qonuniyatlari va ijtimoiy xatti-harakatlari tartibga soluvchi jamiyat-davlat qonunlari mavjud - ekologiya huquqi tamoyillarining asosiy vazifasi shundan iboratki, tabiiy qonuniyatlarning ustuvorligini tan olgan holda jamiyat a'zolarining tabiatga bo`lgan hatti-harakatlarini ilmiy asoslangan holda yo`naltirishdan iboratdir.

Tabiat va jamiyat o`rtasidagi o`zaro munosabatlar juda xilma-xil va murakkab bo`lganligi uchun ham ekologiya huquqining tamoyillarini quyidagi tizimga bo`lishimiz mumkin.

1. Davlat va huquqning umumiy tamoyillari;

2. Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilishga oid tamoyillar;

3. Tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga qaratilgan tamoyillar.

Ekologiya huquqi huquq tizimining sohasi sifatida ekologik munosabatlarni tartibga solishda davlat va huquqning quyidagi tamoyillaridan foydalanadi:

- Qonuniylik;

- Ijtimoiy adolat;

- Oshkoralik;

- Ishontirish va majburlov choralarining hamkorligi;

- Shaxslarning huquq va burchlarining birligi va boshqalar.

Atrof tabiiy muhit barqarorligini ta'minlash va tabiatni muhofaza qilishning asosiy tamoyillari quyidagilarni o`z ichiga oladi:

- Biosfera va ekologiya tizimlari barqarorligi hozirgi va kelguchi avlodning genetik fondini saqlash;

- Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilishda tabiat qonuniyatlari ustuvorligini tan olish;

- Fuqarolarning hayot uchun qulay tabiiy muhitga ega bo`lish huquqini ta'minlash;

- Jamiyatning ekologik, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy manfaatlarini uyg`unlashtirish;

- Tabiatni muhofaza qilish sohasida milliy, mintaqaviy va xalqaro uyg`unlashtirish;

- Tabiatni muhofaza qilish chora-tadbirlarining tabiiy resurslardan foydalanish tadbirlaridan ustuvorligini tan olish;

- Tabiatni muhofaza qilish faoliyatini rag`batlantirish;

- Tabiiy resurslar holatini tiklash majburiyligi;

- Ekologiya ekspertizasini o`tkazishning majburiyligi;

- Ekologik qonunchilik qoidalarni buzganlik uchun javobgarlikning qo`llanilishi va boshqalar.

Tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga qaratilgan ijtimoiy muno-sabatlar quyidagi tamoyillar doirasida tartibga solinadi:

- Tabiiy resurslardan faqat ilmiy asoslangan holda oqilona foydala-nishning zarurligi;

- Tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish faoliyatini rag`batlantirish;

- Yer, yer osti boyliklari, o`simlik va hayvonot dunyosidan maxsus foydlanganlik uchun haq to`lash va umumiy asosda foydalanganlik uchun haq to`lamaslik;

- Yerlardan belgilangan toifalar doirasida maqsadli foydalanish;

- Qishloq xo`jaligiga mo`ljallangan yerlarning ustivorligi;

- Tabiiy resurslar kadastrini yuritish majburiyligi va boshqalar.

Tabiat va jamiyat o`rtasidagi o`zaro munosabatlar, davlat va ekologik funksiyasi ushbu tamoyillar asosida va doirasida amalga oshirilib, atrof tabiiy muhit barqarorligini ta'minlash, aholining ekologik xavfsizligini ta'minlash va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga xizmat qiladi.