Dunyo tillari tizimida o‘zbek tilining tutgan o‘rni hozirgi kunda yer yuzida o‘n milliarddan ko‘proq

Olmoshning ma’noviy guruhlari. Olmosh atash ma’nosiga ega bo`lmasa-da, matnda uning ma’nosi aniqlashadi. Shu jihatdan olmoshlarning 7 guruhi ajratiladi:
1. Kishilik olmoshi - ot-olmosh, uch shaxsdan biriga ishora qiladi: men, sen, u, biz, siz, ular. Ular ot o`rnida qo`llanuvchi olmosh deyiladi.

1. Kishilik olmoshlari 3 shaxs va 2 formada (birlik, ko’plik) bo’ladi

		Birlik	ko’plik
So’zlovchi	I shaxs	Men	Biz
Tinglovchi	II shaxs	Sen	Siz
O’zga	III shaxs	U	Ular

2. Kishilik olmoshi qo’llanishiga ko’ra ikkiga bo’linadi:

a) sof kishilik olmoshi – men, sen, biz, siz – faqat shaxsga ishora qiladi

b) kishilik-ko’rsatish olmoshlari – u, ular – ham shaxs, ham predmetga ishora qiladi

3. men olmoshi ko`plikda qo`llanmaydi. Sen olmoshiga esa ­lar qo`shilib, hurmatsizlik, mensimaslik ma’nosi anglashiladi: Senlar ham keldinglarmi?

4. u olmoshiga -lar qo’shilganda grammatik ko’plik va hurmat ma’nosi anglashiladi

5. biz olmoshiga -lar qo’shilganda tinglovchi va uning to’dasi, siz olmoshiga qo’shilganda so’zlovchi va uning to’dasi kabi ma’nolar anglashiladi.

6. hurmat ma’nosida sen o`rnida siz, ba’zan maqtanish yoki kamtarlik ma’nosida men o`rnida biz qo`llanadi: Buni biz yasadik.Bizga navbat qachon kelar ekan?

7. Biz, siz, ular ba’zan uslub talabi bilan birlik ma’nosida ham qo’llanadi. Mana bu bizning maktabimiz

8. Biz olmoshi birlik ma’nosida qo’llanganda kamtarlik, bajargan ishida o’zini ta’kidlamaslik ma’nosini bildiradi: Bu ishni qilgan biz – bu ishni qilgan men

9. Siz, ular olmoshlari birlik ma’nosida qo’llanganda yakka shaxsga ishora qilib, hurmat ma’nosini bildiradi: Sizni hurmat qilaman – seni hurmat qilaman. Ular keldilar – u keldi o’rnida.

10. Hurmat ma’nosini bildirgan Siz, O’zingiz olmoshlari bosh harf bilan yoziladi.

11. Eski o’zbek tilida kamtarlik ifodasi sifatida men o’rnida ko’pincha kamina (hozirda ham), kaminayi kamtariningiz, faqir, qulingiz, banda, bandayi ojizingiz, singari so’z va so’z birikmalari qo’llanilgan. Bunday so’zlar ot-olmoshlar yoki olmosh o’rnida qo’llangan so’zlar deyiladi:Faqir sizning xizmatingizga bel bog’lagan–(aslida) Men sizning xizmatingizga bel bog’laganman

12. men olmoshi o’rnida yuqoridagi so’zlar qo’llanganda kesim mazmunan I shaxsni bildirsa ham, shaklan III shaxsda bo’ladi.

13. Shuningdek siz va u olmoshlari o’rnida janoblari, zotioliylari kabilar ishlatilgan: Janoblarini (sizni) huzurimga chaqirdim

14. kishilik olmoshi kelishik shaklini qabul qila oladi. Menva senolmoshiga ­ning, ­ni, ­niki qo`shimchasi qo`shilsa, ­n tovushi tushib qoladi, u olmoshiga ­ga, ­da, ­dan qo`shimchasi qo`shilsa, ­n tovushi ortadi: mening, meni, meniki, sening, seni, seniki, unga, unda, undan.

15. Men olmoshidan mavhum ot (menlik), takrorlanishidan sifat (manman) va undan mavhum ot (manmanlik) yasaladi.

16. Kishilik olmoshi gapda ega, ot-kesim, to`ldiruvchi, qaratqich aniqlovchi vazifalarida keladi.