Domuladjanova shaxlo ibragimovna

Mavzuning dolzarbligi. 
Farg‗ona viloyatida bugungi kunda aholini sifatli 
sut mahsulotlari, jumladan, tvorog, smetana, qaymoq, qatiq, pishloq, brinza, 
muzqaymoq, yogurt kabilar bilan ta‘minlash muhim mavzu masalalaridan biri 

---

5 
hisoblanadi. Hozirgi kunda sut mahsuloti – yogurt kam ishlab chiqarilganligi 
sababli hamda unga bo‗lgan talab kuchayganligini hisobga olgan holda tabiiy 
yogurtni laboratoriya sharoitida tayyorlash hamda uning me‘yoriy xujjatlarga 
mos kelishini o‗rganish, tahlil va tadqiq qilish muammolarini hal etishni 
yechimlarini topish muhim ahamiyat kasb etadi.
Hozirda oziq-ovqat mahsulotlarining tarkibiga e‘tibor beradigan bo‗lsak, 
barcha mahsulotlar tarkibida inson organizmi uchun zarar keltiradigan 
qo‗shimcha ozuqa qo‗shilmalari, stabilizatorlar, bo‗yovchi moddalar, 
konservantlarga duch kelamiz. Jumladan, sut mahsulotlarini ham iste‘mol 
qilishda, tanlashda e‘tiborli bo‗lish lozim. Birinchidan, sigir sutini tanlashda 
sutning nomlanishiga va yaroqlilik muddatiga etibor berish lozim. Sigir suti oq 
yoki biroz sariq tusli, qon izlarisiz, loyqa muallaq zarrachalarsiz, yoqimli sut 
hidli bo‗lishi kerak. Uy sutining yuzasida qaymoq paydo bo‗lishi mumkin. Agar 
sutdan haqiqatan ham qaymog‗i olinmagan bo‗lsa, idish devorlarida oq izlar 
qoladi.
Albatta, haqiqiy sutni uyida sigiri bor odamdan sotib olish kerakligi 
to‗g‗risida fikr keladi. Ammo, bunday sut ham hamisha yaxshi bo‗lmasligininng 
isbotlari etarli. O‗z sigiri sutini sotadigan sotuvchilarning eng oddiy hiylasi, 
sutga suv qo‗shish. Ayrim ―sutchilar‖ da sigir umuman yo‗q. Ular quruq sut 
konsentratini qoplab xarid qilishadi va oddiy harakatlar natijasida ―o‗z sigirining 
haqiqiy sutini‖ sotishadi. 
Sutda suv mavjudligi quyidagicha aniqlanadi. Yaxshi sayqallangan simni 
sutga botirib, tik holda ushlab, tez chiqarish kerak. Agar sut tarkibida suv 
bo‗lmasa, sut tomchilari simda qoladi. Agar sutga suv qo‗shilgan bo‗lsa, 
suyuqlik simga yopishib qolmaydi. Sifatsiz sutning tuzilishi bir xil emas, 
muallaq zarrachalar yoki qon chiziqchalari, nordon yoki boshqa yoqimsiz hid 
bo‗ladi, rangi oq yoki biroz sariqdan o‗zgacha (qaynatilgan sut biroz jigar rang 
tus olishi mumkin). Ta‘mi taxirroq, zichligi o‗ta suyuq bo‗ladi.
Paketlarda 
sotiladigan 
sut 
pasterizatsiyalangan, 
streilizatsiyalangan, 
tiklangan, qaynatilgan va gomogenizatsiyalangan bo‗lishi mumkin. 

---

6 
Tiklangan sut – bu suyultirilgan quruq sut. U organizm uchun deyarli 
foydasizligi tabiiy hol.
Sterilizatsilangan sut – 135 darajagacha isitilgan, so‗ng keskin sovutilgan 
sut. Sterilizatsiyalangan sut tarkibida asosiy mikroelement, moy va oqsillar 
qoladi, ammo ular tarkibida hech qanday bakteriyalar yo‗q, vitaminlarning qismi 
buziladi. Sterilizatsiyalangan sut yopiq o‗ramda 6 oygacha saqlanishi mumkin, 
ochiq o‗ramda, muzlatgichda 2-3 kun davomida saqlanadi. 
Eng foydali sut – pasterizatsiyalangan sut hisoblanadi. Bu sutga 70 
darajadan ortiq bo‗lmagan issiqlik bilan ishlov beriladi. Pasterizatsiyalangan sut 
tarkibi xom sut tarkibidan farqlanmaydi, ammo uning tarkibida zararli bakteriya 
va mikroblar mavjud emas. O‗ramda bunday sutni 36 soatdan ortiq saqlash 
mumkin emas. O‗ram ochilgan bo‗lsa, muzlatgichda 2 kungacha saqlash 
mumkin.
Jumladan, sut mahsuloti – yogurtni tanlanganda, birinchi navbatda uning 
saqlash muddatiga e‘tibor berish kerak: 
-tarkibida konservantlar mavjud bo‗lmagan mahsulotda u 30 kundan ortiq 
bo‗lmaydi