Диссертация илмий раҳбар: филология фанлари доктори, доцент. О. С. Ахмедов Тошкент 2020 мундарижа

White-shoe firm¹⁸³(broker-dealer firms that disdain practices such as hostile takeovers.)
Оқ пойабзал фирмаси (брокерлик-дилерлик фирмаси бўлиб, рақобатчиларнинг эгаллаб олиши амалиётини хушламайдиганлар тушунилади).
Матнда қўлланилишига эътибор беринг:
Even after she went back into the private sector to work as a lawyer at a white-shoe firm, the public sector was never far from her mind.
Ҳатто, у яна “оқ пойабзал фирмаси” да адвокат бўлиб ишлагандан кейин ҳам, давлат сектори ҳақида унутмади (хеч қачон узоқлашмади).
Ушбу метафора шаклидаги термин компания, айниқса элит аъзолари томонидан бошқариладиган WASP юридикфирмани англатади. White Shoes фирмалар мижозлари кўпинча эҳтиёткор ва консерватив ҳисобланади. Айнан шундай изоҳ “оқ доллар” ибораси келиб чиққан. Оксфорд пойабзаллари 1950 йилларда Yale ва Ivy League коллежларида талабаларнинг маълум гуруҳлари орасида машҳур бўлган.
Шу маънода сўзма сўз таржима қилиш усули ҳам муайян даражада аҳамиятга эга усуллардан бири ҳисобланади. Аммо, уни энг самарали усул дейиш бироз муболаға бўлади, албатта.
Тадқиқотимизда олинган таҳлил натижаларига кўра банк-молия терминологиясидаги метафорик терминларни таржима қилиш жараёнида ҳар хил турдаги модуляциядан фойдаланиш самара беради. Масалан:
Bailout - молиявий ёрдам
The results highlight the importance of reserve requirements in determining the welfare effects of a more generous bailout.
Эришилган юқори натижалар сахийлик кўмаги эвазига таъминланганлик даражасини аниқлаш муҳимлигини кўрсатади.
Банк-молия терминларини таржима қилишнинг оддий лексик усулларидан бири, транскодлаш усулидир. Мазкур усулда харфлар билан ёки лексик бирликнинг фонемик элементлари орқали тил алифбосидан фойдаланиб, таржима қилинади. Ушбу усул инглиз тилидаги банк-молия терминларини таржима қилиш учун кенг қўлланилади. Тилнинг имло тизими ўзбек тилидан кескин фарқ қиладиган терминлар, даставвал, терминнинг фонетик (товуш) шаклини узатишни таъминлайди. Албатта, шундан кейингина уни лексик маъноси таржима қилинади.
Аммо, терминлар транслитерация усули орқали таржима қилинганда таржимондан жуда эҳтиёткорлик талаб этилади. Чунки, айрим инглиз тили банк-молия терминларининг таркибий тузилиши баъзи ўзбекча терминлар билан ўхшаш бўлса-да, баъзиларининг тафовутли жиҳатлари кўзга ташланади. Бу каби терминлар тилшуносликда псевдоинтернационализмлар деб аталади. Инглиз тилида:How much is in my current account, please, how much on deposit and how much in my money-market reserve account?¹⁸⁴
Менинг жорий ҳисобимда қанча маблағим, илтимос, қанча депозит пулим ва заҳира ҳисобварағимда кредитим бор?
Бундай терминларни транслитерация усули орқали таржима қилиш қуйидаги омилларга кўра самарасиз бўлади:

• 
  асоссиз семантик калькалаш сабабли;
  
• 
  лексик мувофиқлик меъёрларини бузиш сабабли;
  
• 
  ўзбек тилида стилистик жиҳатдан ўзаро мос келмаслик сабабли;
  
• 
  таржима қилинган сўзнинг лексик маъносини йўқотиш сабабли.
  

Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, инглиз тили банк-молия терминологик бирликларини таржима қилишнинг тасвирий усули сермаҳсул ҳисобланади. Бу усул узоқ даврлардан бери мавжуд бўлиб, банк-молия соҳасига оид тушунчалар ва воқеликларни таржима қилишда фойдаланилган постиндустрия жамиятларга маълум.
Банк-молия соҳасига оид баъзи бир тушунчаларнинг изоҳи, таърифи ҳатто, махсус ихтисослаштирилган луғатларда ҳам аниқ берилмаган. Бундай ҳолатларда таржиманинг транслитерация ёки тавсифий таржимани қўллаш, лексик-семантик ва лексик-грамматик усулларни қўллаш ҳам ноўриндир. Бинобарин, таржимада жараёнида қўлланиладиган юқорида эътироф этилган трансформацион усуллар соҳа терминларининг ўзига хос интеграл ва дифференциал хусусиятларини, маъно нозикликларини аниқ очиб беришга хизмат қилади.