Diktantlar

Mútájlik úyretedi
(Ertek)

Bir otın shabıwshınıń eki balası bolıptı. Hár kúni ol toǵayǵa barıp otın shabıw ushın balasınıń birewin ózi menen birge alıp ketedi eken. Ol otın shapsa, balası oǵan járdemlesedi eken. Sóytip júrgende balaları úlkeyip er jetkennen keyin, ákesi bılay depti.

-Endi balalarım, sizler toǵayǵa ózleriń barıńlar, al men úyde qalayın.
Balaları oǵan bılay dep juwap beripti:
-Áke qápelimde arba sınıp qalsa ne qılamız-kim onı bizlerge dúzetip beredi?
-Balalarım, egerde arba sınıp qala ǵoysa yamasa taǵı da sizlerge qolaysız waqıya bolıp qala ǵoysa, qorıqpańlar: Sizlerge mútájlik barlıǵın da úyretedi!
Sóytip aǵayinliler toǵayǵa jónep ketipti. Jas jigitler shaqqan, tez islepti. Olar otındı kereginen de zıyat shawıp, olardı arbaǵa jaqsılap tiep, úyine qaray kete beripti. Arba jolda sınıp qalıptı. Olar arbadan sekirip túsip:
-Mútáj kel bunda, arbanı dúzetip ber!-dep baqıra baslaptı. Gewgim de túse baslaptı. Mútáj bolsa kelmepti.
Sonda kishkene inisi bılay depti:
-Nálet jawǵır, Mútáj bolsa kelmedi! Arbanı dúzetiwdi ózlerimiz qolǵa alsaq qáytedi?
Oǵan úlkeni bılay dep juwap beripti:
-Múmkin, Mútáj uzaqqa ketip qalıp bizlerdiń dawısımızdı esitpey turǵan shıǵar. Kel kúshimiz jetkenshe ekewimiz birge taǵı baqırayıq. Sol baqırıwdan tamaqları qarlıqqansha baqırıptı, biraq olarǵa hesh kim de kelmepti.
Kishkene inisi úlken aǵasına taǵı bılay depti:
-Kórip tursań ba qarańǵı túsip baratır! Múmkin bizler biykardan-biykar baqırıp atırǵan shıǵarmız! Mútáj kelgende de arbanı dúzete ala ma-joq pa, ol jaǵıda belgisiz ǵoy?
-Sóytip aǵayinler birewi balta alıp. Ekinshisi qashaw alıp iske kirisipti. Olay etip, bılay etip, aqırı arbanı ózleri dúzetip alıptı.
Úyine qaytıp kelgennen keyin ákesi olardan:
-Balalarım qalay bardıńlar, qalay keldińler? –dep soraptı.
Olar shaǵına baslaptı.
-Ah, áke, nesin aytasız, arbamız jartı jolǵa kelgende sınıp qaldı! Bizler ol, nálet jawǵır Mútájdi dawıslarımız qarlıqqansha shaqırdıq. Ol bolsa kelmey-aq qoydı. Sóytip, bizler balta menen qashaw alıp, qolımızdan kelgenshe ózlerimiz dúzetip aldıq.
-Áh, balalarım!- depti ákesi. –Sol Mútájdiń ózi ǵoy! Sizler bolsa onı shaqırıp, mashaqatqa qalıp júrsizler, al ol bolsa qaslarıńızda tur edi. Hesh kimniń járdemisiz-aq sizler ózlerińiz dúzetip aldıńlar. Mútájlik adamdı hámme nársege úyretedi, dep biykarǵa aytılmaǵan ǵoy! (Ertek, 304 sóz).

Bayan jobası:

1. Ákesi balalarına qanday tapsırma berdi.
2. Balalar kimnen járdem soradı.
3. Balalar arbanı dúzetiwge ne sebep boldı.
4. Ákesi balalarǵa neni ayttı.

Evropa xalıq ertekleri. Nókis, “Qaraqalpaqstan” baspası, 1993, 12-13-betler. “Bay hám eshek” (Ispan xalıq ertegi).