Дарс мавзуси: Сайёҳлик хизмати туристик маҳсулотнинг қисми

2.Ekskursiya mazmuni va mohiyati 

 

Ekskursiya  -  (  lotinchadan.    Exscursio  –  sayoxat)  bu  gid 

(ekskursovod)  rahbarligida  ilmiy  yoki  madaniy  maqsadlarga  diqqatga 

---

 

6 

sazovor  joylarni,  muzeylarni  individual  yoki  jamoa  bo‘lib  tomosha 

qilishdir. 

Yoki boshqacha ta’riflaganda: 

Ekskursiya - bu tanishish yoki o‘rganish maqsadida aniq belgilangan 

reja bo‘yicha o‘tkaziladigan, mavzuli hikoyalar bilan olib boriladigan biror 

ob’ektni  ko‘rsatish  jarayonidir.  Har  bir  ekskursiyaning  mazmuni 

(xususiyati)  hikoya  qilish,  namoyish  etish,  ma’lumot  berishdan  iborat. 

Agar namoyish etish(tanishtirish) bo‘lmasa bunday madaniy, ilmiy jarayon 

ekskursiya emas, balki oddiy ma’ruza yoki suhbatga hisoblanadi. 

Ekskursiyada  aynan  hikoya  qilish  va  namoyish  etish  asosiy 

xususiyatlardir.  Lekin  ko‘rilayotgan  narsalar  haqida  chuqur  tahlil,  ma’no, 

tushuncha  berilmasa,  bu  ishtirokchilar  uchun  faqatgina  diqqatga  sazovor 

joylarni  tomosha  qilish  bo‘ladi.  Ekskursiyaning  mazmuni  ham 

ko‘rilayotgan obektlarga qiziqarli ma’lumotlarni aytib berishdan iborat. 

Gidning  ob’ekt  haqida  aniq  faktlar,  hodisalar,  jarayonlarga  asoslanib 

hikoya  qilayotganlari  sayyohlar  ongida  ko‘rayotganlari  bilan  bog‘lanib 

umumlashadi.  Shu  tariqa  gid  sayyohlarga  ob’ektlarni  to‘g‘ri  ko‘rishni 

o‘rgatadi.  Bu  jarayonda  ekskursiyaning  asosiy  tarkibiy  qismi  bo‘lgan 

atrof-muhitni  emotsional  qabul  qilish  katta  rol  o‘ynaydi.  Gid  sayyohlarni 

nafaqat  eshitish  va  ko‘rishga,  balki  voqea  hodisalarni  his  etishga 

majburlashi  kerak.  Ko‘rgan  va  eshitganlar  sayyohlarga  javob  hissiyotini 

uyg‘otish zarur (hayrat, quvonch, g‘urur). 

Ekskursiya—bu nafaqat vaqt o‘tkazish, balki jismoniy va ruhiy kuch 

sarflashni  talab  qiluvchi,  bo‘sh  yoki  o‘qish  vaqtidagi  intellektual 

faoliyatidir. 

Ekskursiya o‘zining ko‘rgazmaliligi, daromadliligi, hissiyotliligi bilan 

insonlarning ruhiy qiyofasi shakllanishiga ta’sir ko‘rsatadi. 

B.V.Yemelyanov  ekskursiyaning  qo‘yidagi  6  ta  xususiyatlarini 

ajratgan: 

-  vaqt davomiyligi (2 soatdan 1 kungacha); 

-  sayyohlar guruhining mavjudligi (10-15 kishi); 

-  malakali mutahassis - gidning mavjudligi; 

-  ekskursiya ob’ektini ko‘rib chiqish; 

- 

ob’ektlar bilan harakatda va to‘xtab tanishish (avtobusdan tushib); 

-  ekskursiya yo‘nalishini  belgilab beruvchi aniq mavzuning mavjudligi. 

Hozirda  ekskursiya  amaliyotida  ekskursiyaning  asosiy  xususiyatlarini 

belgilashda erkin qaralmoqda. Masalan: turistlar guruhi  bir necha kishidan 

iborat  (1-2  kishi)  bo‘lishi  mumkin;  ob’ekt  bilan  tanishish  uchun 

avtobuslardan  tushish  shart  emas  (agar  ob’ekt  yaxshi  ko‘rinsa). 

---

 

7 

B.V.Yemelyanov  ko‘rsatgan  ekskursiyaning  boshqa  xususiyatlari  esa 

o‘zgarmay qoladi. 

Ekskursiyaning  albatta  maqsad  va  vazifalari  aniq  bo‘lishi  shart. 

Chunki,  shular  ekskursiya  ob’ektlari,  marshrutlari,  adabiyot  manbalarini 

tanlashda va “gid portfeli”ni yaratishda muhim rol o‘ynaydi. 

Lekin  ekskursiyaning  eng  asosiy  xususiyatlari  uni  o‘tkazishda 

ekskursiya  uslublaridan  foydalanishdir,  ya’ni  namoyish  va  hikoya 

qilishning uyg‘unligidadir(bir-birini to‘ldirish).