67
бўлиб жойлашган. Тугунчаси бир мевали баргли, бир уяли бўлиб, унда бир неча
уруғ куртаги ривожланиб ҳосил бўлади. Уруғининг бўйни (найчаси) баланд
эмас, бирмунча эгилган, тумшуқчаси кенгайган, ясси ѐпишқоқ.
Соя ўсимлигининг дуккаклари калта 2,5-6 см, эни 0,5-1,5 см гача.
Дуккагида одатда 2-3, айрим ҳолларда уч ѐки тўрттадан уруғ бор. Соя ўсимлиги
ўз-ўзидан чангланувчи, 98 % гули клейстогам ѐпиқ, тўлиқ эгилмайдиган табиий
дурагайланиш 0,1 -0,15 %, айрим холларда 0,5 % га етади.
Гуллаш жараѐни чўзилиши билан бир вақтда, асосий поя ва шохларни
ўсиши давом этади. Авал асосий поянинг остки ѐки ўрта қисмида бегона гуллар
пайдо бўлиб, 4-6 кундан кейин ўсимлик тўлиғинча гуллайди. Ғунчани ўсишини
бошланишида уруғчининг устунчаси парус томонига эгилган бўлиб,
тумшуқчаси қуруқ, ўсишдан орқада қолган чангдонлар, уруғчининг
тумшуқчасидан пастроқда қалин халқа шаклида жойлашган. Улар сариқ-яшил
рангли. Ундан сўнг гул коса тишлари ѐруғ шилимшиқ суюуқлик билан
қопланиб чанг доначаларини қабул қилишга тайѐр бўлади. Шу пайит гулни
бичиш ва чанглатиш учун энг қулай (эрталаб соат 4-5 да бошланади). Агар
ўтган кун қуруқ ва иссиқ бўлган бўлса чангдонларни ялпи ѐрилиши соат 5-7 да,
агар совуқ ва намгарчилик бўлса соат 9-10 да ѐки ундан кечироқ бошланади.
Бир гулнинг ичидаги чангдонлар бир неча минут мабойнида ѐрилади. Шунда
бинафша рангли гултожилар + пушти рангли тус олади, оқлари эса оч сариқ
бўлади. Ўсимликдаги ҳамма чангдонларни ѐрилиши икки – уч соат давом
этади.
Чанг доначалари уруғчининг тумшуқчасига тушганда 10-12 минут
ўтгандан кейин ўса бошлайди. Чанг доначаларини ўсиши бошлангандан 20-30
минутдан сўнг гултож очилиб, унинг япроқларининг таранглиги юксалади.
Куннинг ўрталарида чангдонларни ѐрилиши тўхталиб, соат 17-18 да давом
этади. Тунда соя гулламайди. Чангланган гулнинг гултож барглари туннинг
давомида очиқ холда қолиб, иккинчи кун сўлий бошлайди ва 1-2 кундан кейин
тўкилади. Гултожининг сўлиши билан тугунча ўсиб яна 2-3 кундан кейин гул
косанинг ичида дуккак пайдо бўлади.
Нўхат ва сояда чатиштириш ўтказиш тартиби қуйидагича:
1.
Гулни чатиштиришга тайѐрлаш.
2.
Гулларни бичиш.
3.
Бичилган гулни изоляция қилиш ѐки очиқ қолдириш.
4.
Гулни чанглаш ва изоляция қилиш ѐки очиқ қолдириш.
5.
Этикеткада тегишли маълумотлар ѐзиб осиб қўйиш.
Чатиштириш учун энг яхши ривожланган ўсимликлар олинади. Ҳар бир
ўсимликда эса энг яхши ривожланган, чатиштириш учун яроқли бўлган гуллар
шона холатида олинади.
Do'stlaringiz bilan baham: