•d a V r n a s h r iy o t I t o s h k e n t

Jangovar mashinalar

Jangovar mashinaning yangi turini italiyalik buyuk olim va rassom 

Leonardo da Vinchi insoniyatga birinchi  bo'lib taklif etgan.  Uning ya- 

ratgan  namunaviy  nusxasi  tem ir  zirh  bilan  qoplangan  yog'och  ara- 

vadan  iborat bo'lgan.  O'zining  bu kashfiyoti  bilan  u o'z zamonasidan 

ancha o'zib ketgan edi, chunki birinchi tank qariyib to 'rt asrdan key in 

paydo  bo'lgan.  Bu  voqea  Birinchi jahon  urushi  davrida  sodir  bo'ldi. 

Tanklar jang  maydoniga birinchi  marta  1916-yilda chiqdi va tez ora­

da  o'zining  samarali jangovar  mashina  ekanini  isbotladi.  G'ildiraklar 

o'rniga gusenitsalar o'rnatilgan ingliz og'ir tanklarini «Qirol qirqoyog'i» 

deb atashgan.  Bu o'ta og'ir va o'ta qovushmagan  mashina edi,  lekin 

aynan  shu  mashina  piyoda askarlar satining  oldingi  qatorida asosiy 

kuch sifatida janglarda qatnashgan.

Inglizcha  «tank»  so'zi oddiy «idish»  yoki «bak»  d e ­

gan  m a’noni  anglatadi.  Dushman  gap  nima  haqida  ekanini 

anglay olm asligi maqsadida birinchi jangovar mashinaga ana 

shunday nom berilgan.

Inglizlar ning «MK-1» birinchi og'ir tanki

---

K  pqatlam i p latdan 

ishlangan zirh 

zam onaviy tankning 

asosiy him oyasidir

Tanklarning  eng  so'nggi  avlodlari  juda  kuchli  to'plar,  pulemyotlar 

va  raketalar bilan jihozlangan,  shuning  bilan  birga ular dushmanning 

tankka  qarshi  vositalaridan  yaxshi  himoyalangan.  Ular yangi  turdagi 

kuchaytirilgan  zirhlarga  ega  ekanligidan  tashqari  lazer,  kompyuter, 

televizor  kabi  ko'plab  elektron  va  optik  uskunalar  bilan  jihozlangan. 

1960-yillarda  hatto  yadro  qurollaridan  ham  himoyalana  oladigan 

tanklar  ishlab  chiqarilgan.  Ular  kuchaytirilgan  jangovar  quvvatga  va 

himoya zirhlariga ega hamda u katta tezlik bilan yura oladi. Zamonaviy 

tanklar har qanday sharoitlarda ham omon qolish qobiliyatiga ega.

Zamonaviy armiyalar piyoda askarlarni tashishda va  ularning  yu­

qori jangovarlik xususiyatlarini qo'llab-quvvatlashda bronetranspor- 

tyor deb ataluvchi mashinalardan foydalanadilar (qisqacha BTR yoki 

BMP  -   ruschasiga  -  

б о е в а я   м а ш и н а   пехоты).

  Bronetransportyor- 

lar  piyoda  askarlarni  jang  maydonigacha  eltib  qo'yadilar va  ular  bi­

lan  birgalikda  janglarda  ishtirok  etadilar.  Bundan  tashqari,  ulardan 

razvedka ishlarida,  yaradorlarni tashishda,  qurol-aslahalarni va o'q- 

dorilarni olib yurishda foydalaniladi.

Bronetransportyorlarni  ishlab  chiqarish  birinchi  bo'lib  1930- 

yillarda  Germaniyada  boshlangan,  haqiqiy jang  maydonlarida  o'zi­

ning  jangovarlik  xususiyatlarini  namoyish  qilishni  esa  ular  Ikkinchi 

jahon urushi yillarida ko'rsatganlar. Zamonaviy jangovar bronetrans- 

portyorlar kuchli qurol-aslahalar bilan jihozlangan  bo'lib,  ular quruq- 

likning istalgan joyida yura oladi, shuningdek, suvda ham suza oladi.

---