Conference proceedings

ŞANVARI RABITƏ SISTEMLƏRI VASITƏSI ILƏ TV PROQRAMLARININ 
YAYILMASI ŞƏBƏKƏLƏRINDƏ MANEƏYƏ DAVAMLILIĞIN 
ARTIRILMASI 
Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan 
[e-mail] 
Xülasə.
TV proqramlarının paylanması şəbəkələrində şanvari rabitə sistemləri yüksək inteqrasiyaya 
malik sistemlərdir. Burada TV yayım siqnallarının maneədavamlılığına yüksək tələb qoyulur.
Açar sözlər
: spektral zolaq, effektivlik, tezlik zolağı,buraxma zolağı,energetiki effektivlik. 
Paylayıcı şəbəkənin effektivliyini xarakterizə edən bir neçə amillər mövcuddur.İlk növbədə spektral zolaqdan 
istifadə effektivliyinin xaraketrizə olunmasını və onu artırmaq üçün görülən tədbirləri analiz etmək lazımdır. Bu zaman 
müxtəlif rabitə sistemlərinin spektral effektivliyi bir-biri ilə müqayisə edilir. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, bu problem 
hər bir rabitə kanalı üçün əhəmiyyətlidir. Bu səbəbi nəzərə alaraq spektral effektivliyin analizini ümumi şəkildə aparmaq 
daha məqsədəuyğundur 
[1]
. 
Rabitə sistemlərinin spektral effektiliyini tapmaq üçün aşağıda qeyd olunan düsturdan istifadə olunur: 
𝜀
эф
=
𝑅
𝛥𝑓
𝑛
(1.1) 
Spektral effektivliklərinin bəzi ifadələri yayım sistemlərində xidmət zonasının sahəsinin də nəzərə alındığını 
göstərir. Bu, yayım şəbəkəsini planlaşdırdıqda nəzərə alınan parametr sayılır. TV yayım şəbəkəsində hər proqrama və ya 
paketə ayrılmış tezlik zolağı konkret olur. Amma bəzən praktikada onun gözlənilmədiyi hallar da müşahidə olunur. Əks 
Mahmudlu G.N. 

---

rabitə kanalının tətbiq olunması ilə əlavə tezlik zolağından istifadə olunur 
[3]
. Belə olan halda sistemin spektral effektivliyi 
hesablanan zaman bu zolağın da nəzərə alınması çox vacib amillərdən biri hesab olunur. Energetiki effektivliyin tapılması 
üçün 1.2 düsturundan istifadə edilir:
𝛽 =
𝑅
𝑃
с
/N
0
(1.2) 
burada 
R
– məlumatın veriliş sürəti, 
𝑃
𝑐
- siqnalın gücü, 
𝑁
0
- fluktuasiya küylərinin intensivliyidir.
Bununla yanaşı informasiya effektivliyindən də istifadə olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, energetiki effektivlik, 
tezlik, informasiya effektivliyi, kanalın buraxma zolağı və siqnalın gücü bir-biri ilə əlaqədar olan parametrlərdir. 
İnformasiya effektivliyini aşağıdakı ifadədən tapmaq olar 
[2]
: 
𝑖 =
𝑅
𝐶
(1.3) 
Burada C – rabitə kanalının buraxma qabiliyyətidir. 
Energetiki, tezlik və informasiya effetivlikləri arasında qarşılıqlı əlaqə bu ifadə ilə təyin edilir 
[2]
: 
𝒊 =
𝜺
эф
𝒍𝒐𝒈(𝜺
эф
/𝜷+𝟏)
(1.4) 
Onu da xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, energetiki effektivliyin yüksəldilməsi digər parametrlərin düzgün 
seçilməsi ilə əlaqəlidir.
Aparılan tədqiqatlar əsasında aşağıda göstərilən əsas nəticələr əldə olunmuşdur:
Tezlik zolağından effektiv 
istifadə olunması problemi çox mühümdür. Bu effektivliyin real qiymətini artırmaq üçün razılaşdırılmış süzgəclərdən 
istifadə olunması məqsədəuyğun hesab olunmalıdır. Tezlik zolağından effektiv istifadəni təmin etmək üçün tezliyin 
çoxqat istifadə olunması, verilmiş tezlik zolağında məlumatın miqdarının maksimal dərəcədə artırılması, istifadə olunan 
avadanlıqların istismar rejimlərinin dəqiqliyinin təmin edilməsi əsas göstərilməlidir .