Çolpan’in köŞe yazilari (İnceleme-metiN)

3.1.14.
 
“Eba Müslim”
41
 (1921) 
13 Aralıkta “Turan” kışlık binasında büyük yazarımız Fıtrat’ın 5 perde ve 7 sahneli 
“Eba Müslim Horasani” adlı oyunu oynandı. 
Oyun, metinde yer alan kahramanlarının çoğunun da tarihin en karışık devrinden 
alınıp yazıldığı için, oyunun sonuna bunun neticesini eksiksiz yansıtan bir sahne 
eklenmiş. Bu sahne oldukça başarılı hazırlanmış. Özellikle Merv Beyi kızının bir sürü 
“vahşi” kişilerin arasında kaldığı zamanki şaşkınlığı, insanoğlunun ahlak yönünden nasıl 
aşağı derecelere düştüğü hakkında halka yönelik hitapları da o kişilerin her birini teker 
teker tarif etmesi de çok zekice. 
Genel olarak oyunda Fıtrat’a has söz ustalığı oldukça güçlü. Bu açıdan oyun büyük 
bir edebi öneme sahip. 
Şimdi oyunculara gelirsek Eba Müslim rolünde Ebrar
42
, oyunun başından sonuna 
kadar iyi bir oyun çıkaramadı. Daha açık söylersek, biz İslamiyet tarihinde çok büyük 
şöhrete sahip olan demir vücutlu, çelik iradeli, korkunç Eba Müslim’i göremedik. Ebrar 
becerikli sanatçımızdır, bu dileğimizi bu sefer olmasa da başka sefer yerine getireceğine 
inanıyoruz. Son sahnede Abbasilerin ilk halifesi
43
rolünü Hafız Seyfi çok yumuşak 
oynadı. Özellikle Eba Müslim ile Merv Beyi kızının ölümleri sırasında kerametli şeyh 
cübbesi altından yabancıların casusu Dahhok’ın çıkıp geldiği sırada kendisinin büyük ve 
düzelmez hatalarını anladığı anlarda o kadar az hareket etti ki, tarifi yok! Hafız Seyfi’nin 
41
“Türkistan” gazetesinin 1921 yılı 21 Aralık sayısında Kalandar imzasıyla yayımlandı. 
42
Ebrar-Abror Hidoyatov (1900-1958), ünlü tiyatro sanatçısı, SSCB halk artisti. 1918 yılında oyunculuk 
faaliyetlerine başlayan A. Hidoyatov, Othello rolü ile halkın gönlüne yer etti. 
43
Abbasilerin birinci halifesi – Muhammet aleyhisselamın amcası Abbas evladiden “Saffak” (Cellat) 
lakabıyla ünlü olan Eba Abbas, Abdullah sülalesinin birinci halifesiydi. 

---

135 
repertuvarı (oynayıp durduğu oyunları) bellidir. Yönetmenin bunu göz önünde tutup onu 
oldukça önemli olan bu tür rollere çıkarmaması gerek.
Bizim Türkistan’da “kurnaz tilki gibi” diye nam salan Dahhok rolünde, Uygur 
baştan sona iyiydi. Göze takılan zayıflık ve sönüklüğü saymazsak, Merv Beyinin kızı 
Gülnar rolünde Masuma Hanım
44
iyiydi. Eba Müslim’in veziri Halid rolünde Öktam, 
Merv Beyi rolünde (başta Hafız Seyfi), Emir Ali rolünde Şakir
45
, Yazid rolünde Âlim, 
Gülnar’ın bakıcısı rolünde Rabia Tutaş fena değillerdi. Narsiyar rolünde çıkan Basit ile 
Yazid rolündeki Âlim’in yüksek ruhlu bir halde oynamalarını söyleyip geçmek gerek. 
Diğer küçük rollerde güzel oynandı. 
Genel olarak, bu eserin bu sefer ki oynanışı fena değildi ve coşkulu oyunlardan biri 
oldu desek kesinlikle yanlış olmaz.
Bizim sefil ve akıldan çıkıp giden sahnemize özgü olan eksiklikler (teçhizat, 
dekorasyon ve kostüm yetersizliği), elbette bu seferde mevcuttu. Bu eksikliğin 
giderilmesi, tamamlanması, Merv Beyinin bir sorusuna karşı Dahhok’un verdiği cevabı 
gibi: “Deve kafese girdiğinde olacağa benziyor…” 
İnsanlar kalabalık, eksiksizdi. 
“İnsanlar tiyatroya gitmiyor” sözü doğru değil, insanlar gidiyor. Fakat tiyatro-oyun 
adında olan kukla oyunlarına, kendi ruhuna yabancı olan ve anlaşılmayan tercüme 
“Batılı” eserlere gitmese hakkı vardır. Yoksa kendini ilgilendiren yerlerde yazılan ve 
güzel oynanan oyunlara insanlar gitmektedir. 
Bu durum son oyunda da açıkça görüldü. 
İnsanların ruhunu iyi anlayan Devlet Topluluğu, şimdi halkın ruhuna yakın olan 
şeyleri daha çok oynamak için hareket etmeye başladı. Şimdi Topluluk tarafından Yoldaş 
Hurşit kalemiyle oyun haline getirilen, meşhur “Ferhat İle Şirin” efsanesi 
hazırlanmaktadır.
Diğer taraftan sahnemizin düzeltilmesi konusunda da önemli hareketler görülmeye 
başlandı. Sırderya Bölge Grup Komitesinin sorumlu baş sekreteri Yoldaş Abdullah Taci 
44
Masuma Hanım - Makhsuma Qorieva (1902-1940), ilk Özbek sanatçılarından, Özbekistan SSR da hizmet 
eden sanatçı. 
45
Şakir – Shakir Najmiddinov, 1903 yılında doğmuş. Yaratıcı faaliyetlerine 1919 Karl Marks adlı grupta 
başlayan yetenekli aktör. Özbekistan SSR halk artisti.

---

136 
ile eski şehir İcra Komitesinin geçici reisi Mennan Remzi Yoldaşlar, merkezin birden bire 
sanat merkezi olan “Turan” binası ve Devlet Topluluğunu iyi bir yola koyma işini birkaç 
hevesli kişiye teslim edip maddi yardım edeceklerini vaat ettiler.