Choriyev Anvar

Asar tarkibining tahlili. An’anaga ko’ra, tarixiy asarlar «Bismillohi Rahmonu Rahim» so’zidan keyin hamd, tahmid – Allohga hamdu sano bilan boshlanadi. So’ngra na’t - Muhammad Payg`ambarning ta’rifi, maqtovi bitiladi. Yana to’rt sahobalar – Xalifai Roshidin ya’ni to’g`ri yo’ldan yurgan xalifalar - Abubakr Siddiq, Umar, Usmon va Alilarning madhi o’rin oladi. Shundan keyin tarixchi o’z asariga homiylik qilgan shaxsni ulug`laydi. Alohida ibora «Ammo ba’d» so’zidan so’ng muallif o’zi va yozmoqchi bo’lgan asari to’g`risida ixcham ma’lumot yoki shu xususida ayrim tafsilotlarni zikr etadi. Buni mualliflar muqaddima yoki debocha deb ataydilar. Mana shundan so’ng asarning asosiy mazmuni bayon etiladi. Tarixiy asarlarda asosan ikki uslubda voqealar bayon etiladi².
a) Xronologik tartibda ya’ni yilma-yil. Bu tartibda «Tarixi Tabariy», «Mujmali Fasixiy», «Matla’ as-sa’dayn» va «Boburnoma» kabi asarlar yaratilgan.
b) Tarixiy asarlarda eng muhim voqealar alohida sarlavha ostida bayon etiladi.
Bundan tashqari turli hududlarda yuz bergan voqealar alohida bayon etilishi mumkin. Yana ayrim tarixiy asarlarda yuqoridagi usullar aralash holida ham kelishi mumkin.