Chizma 9 для Шарка indd

25.2-chizma.

---

63
2. Biriktiriladigan detallar, bolt, gayka va shaybalar berilgan (25.2-chizma). 
Boltli birikmaning shartli soddalashtirilgan ko‘rinishini chizing.
Qaysi chizmada ajraladigan birikma detali tasvirlangan (25.3-chizma)?
25.3-chizma.
26-§. SHPILKALI BIRIKMANI CHIZISH 
Shpilkali birikma. 
shpilkaning uzunligi bolt uzunligi kabi aniqlanadi. Bu 
birikmada biriktiriladigan detal shpilkaga kiydiriladi. shuning uchun shpilka 
uzunligi 
l
ni aniqlashda kiydiriladigan detal qalinligi 
a, 
shayba qalinligi 
h, 
gay-
ka balandligi 
H 
va ehtiyot qism 
k 
ning yig‘indisi hisobga olinadi (26.1-chizma, 
a
)
. 
Bu yerda 
l
1
shpilka uzunligiga kirmaydi.
Misol. 
shpilka rezbasining diametri 
d 
= 24 
mm
va biriktiriladigan detal qa-
linligi 
a = 
25 
mm
berilgan. shpilkali birikmani chizing.
26.1-chizma.
M24
M24
25
0,5d

---

64
1. Buning uchun dastlab simmetriya o‘qi 
chiziladi. Unda oldindan aniqlangan shpilka 
uzunligi 
l
o‘lchab qo‘yiladi. 
l
oralig‘idagi bi-
riktiriladigan detal qalinligi 
a, 
shayba va gay-
kalar o‘rni belgilanadi. shpilka uzunligi ostiga 
shpilkani burab kiritiladigan rezbali uchi va 
shpilka uyasi chiziladi (26.1-chizma, 
a
).
 
shpil-
ka uyasining oxiriga 120° li konus chiziladi. 
Bu konus rezba o‘yishdan oldin 
d
0
 
diametrda 
ochilgan silindrik teshikning oxirida parma-
dan qolgan iz hisob lanadi.
Uyaga shpilkaning uchi burab kiritilgan-
dan keyin uyada 0,5 
d 
zaxira qoladi. Bu yerda 
uya chuqurligi 
t = l
1 
+ 0,5 
d
= 43 
mm
ga teng. 
shpilka uyasining ustdan ko‘rinishi chiziladi 
va biriktiriladigan detallar ingichka chiziqda 
chegaralanadi (26.1-chizma, 
a
)
.
2.
 
shpilkaning uyaga burab kiritiladigan 
holati chiziladi. Yig‘ish chizmasida rezbalar-
ning bir-biriga kirib turishida doimo rezbaning 
katta diametri kontur chiziqda tasvirlanadi. Ya’ni, rezbaning tashqi diametri 
asosiy yo‘g‘on tutash chiziqda chiziladi. Rezbali teshik sterjenga o‘yilgan rez-
ba bilan almashadi (26.1-chizma, 
b
).
 
shpilka uchi rezbasigacha burab kiritiladi. 
shuning uchun uya chegara tekisligi chizig‘i bitta chiziqda tasvirlanadi.
3. Biriktiriladigan detal, shayba va gaykalar chiziladi. gaykaning faskasi, 
detal va shpilka sterjeni oralig‘ida tirqish (zazor), shpilka faskalari chiziladi. 
o‘lchamlari qo‘yiladi va chizma taxt qilinadi (26.1-chizma, 
c
).
shpilkali birikmani ham ikkita ko‘rinishda shartli soddalashtirib tasvirlash 
mumkin (26.1-chizma, 
d
).
1. shpilka uyasining chuqurligi qanday aniqlanadi?
2. shpilkaning uzunligi 
l
qanday aniqlanadi?
3. Yig‘ish chizmasida rezbalarning qaysi diametri asosiy yo‘g‘on tutash chi-
ziqda tasvirlanadi?
1.
d = 
30 
mm
li biriktiriladigan detal qalinligi 
a = 
35 
mm
metrik rezbali shpilka 
birikmasini chizing.
2. shpilka uyasi, biriktiriladigan detal, shpilka va shaybalar berilgan (26.2-
chizma). shartli soddalashtirilgan shpilkali birikmani chizing.