Buxoro davlat universiteti xorijiy tillar fakulteti tarjimashunoslik va lingvodidaktika kafedrasi

Gastronomik turizm yoki oshxona turizmi, turizmning asosiy turlaridan biri boʻlib, asosiy maqsadi, sayyohlarning ma’lum bir mamlakatga, sayohat qilishi asnosida, oʻsha davlatning milliy oshxonasi va ovqatlanish madaniyati bilan ham, yaqindan tanishishidir. Gastronomik sayyoh, birinchi navbatda, madaniyatning ajralmas qismi hisoblangan, milliy va anʼanaviy taomlarni, tayyorlash jarayoni, dasturxonga tortish usullari, ovqatlanish tartibi va pozitsiyalarini, koʻrish va bilish barobarida, sayohat qilayotgan davlatining, tarixini, iqtisodiyotini, davlat siyosati hamda mahalliy aholining eʼtiqodlarini oʻrganadi. Gastronomik turizm, odatda ikki turga boʻlinadi;
1.Agroturizm, (qishloq) dala gastronomik turizmi; Sayohat qilinayotgan davlatning, ekologik toza mahsulotlari (meva va sabzavotlar, poliz mahsulotlari, uzumchilik) ni, hosilini yig’ish yoki qadoqlashni o’z ko’zi bilan ko’rish va mahsulotlarni ta’tib ko’rish tushiniladi
2.Shahar gastronimik turizmi, mahalliy mahsulotlarni qayta ishlaydigan va ishlab chiqaradigan korxonalar, milliy taomlar tayyorlaydigan ovqatlanish shaxobchalarida, oziq-ovqat do’konlariga va boshqa ob’yektlarga, tashrif buyurib, ularni o’rganish va ta’tib ko’rishni o’z ichiga oladi.
Hozirgi vaqtda, dunyoning ko’p mamlakatlarida, gastronomik turizm rivojlangan; • Fransiya va Bolgariya davlatlaridagi uzumchilik va vinochilik sohasiga sayohatlar, • Gollandiya, Shveytsariya va Italiya davlatlaridagi pishloqchilik faoliyatini o’rganish va ta’tib ko’rish sayohatlari. • Germaniya, Avstriya, Belgiya, Chexiya davlatlaridagi pivochilikga ixtisoslashgan sayohatlar shular jumlasidandir!Gastronomik sayyohlar; • odatiy sayyohlikdan zerikkan sayyoh; • Ovqatlanish ratsioniga o’zgartirish kiritayotgan sayyoh; • Gurmanlar (oziq-ovqatlarni baholovchi va ta’tib ko’ruvchilar) • kasb-kori gastronomiya bilan bo’g’liq mutaxassislar (restoratorlar, oshpazlar, umumiy ovqatlanish korxonalari xodimlari) • sayyohlik agentlari (sayyohlik turlari tashkil qilishlari uchun, milliy taomlarni o’rganadilar)Gastronomiya – bu O‘zbekistonni sevish uchun yana bir sabab. Mamlakatimizga kelganingizda siz har qanday ekskursiyani rad qilishingiz mumkin, lekin hech qachon ovqatni rad eta olmaysiz. Ayniqsa bu yerning havosi aeroportdan boshlab mazali taomlarning xushbo‘y hidi bilan to‘yingan.Pazandachilikda har bir xalqning urf-odatlari, tarixiy an’analari va o‘ziga xos xususiyatlari aks etadi. Mana shu o‘ziga xoslik milliy oshxonalarda ajoyib taomlarning yuzaga kelishi va turli-tuman bo‘lishiga ham sabab bo‘ladi. Barcha taomlarimizning mazzali va xushta’mlilik darajasiga ko‘tarilishida quyoshli o‘lkamiz zaminida etishtiriladigan dexqonchilik mahsulotlarining xilma-xilligi muhim ahamiyat kasb etadi. Dasturxonimizning o‘ziga xos xususiyatlarini to‘la namoyon etadigan omillardan biri – taomlarimizning turli-tumanligidir. Chunonchi, chorvachilik bilangina shug‘ullanadigan joylarda go‘sht-yog‘, sut-qatiq ko‘proq iste’mol qilinsa, dexqonchilik rivojlangan xududlarda esa sabzavotli, don-dukkakli ovqatlar asosiy o‘rin oladi. Shunday taomlar borki, bularni kundalik iste’mol uchun emas, balki bayram dasturxonlariga mo‘ljallab, aziz mehmonlar uchun tayyorlanadi. Qazi-qarta, po‘stdumba o‘ramasi, tandir kabob, norin, xasip kabi tansiq taomlar shular jumlasiga kiradi.Bir xududda yashayotgan turli millatlar va elatlarning taomlari bir-biriga o‘xshashi tabiiy holdir. Masalan, agar o‘zbek taomnomasiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, unda rus, tojik, ukrain, kavkaz, tatar, qozoq, uyg‘ur va boshqa xalqlar taomlarining o‘nlab xillari uyg‘unlashib, tobora takomillashib borayotganligining guvohi bo‘lamiz. O‘z navbatida, palovlarimiz, suyuq oshlarimiz, hamir taomlarimiz qardosh xalqlarning dasturxonini ham bezab turibdi.Xalqimiz pazandachiligida yilning ma’lum fasllaridagina dasturxonga tortiladigan taomlar ham bor. Masalan, bahorda qaymoq qo‘shilgan rediskali gazak, shovul sho‘rva, sumalak, halim, ko‘k chuchvara, ko‘k somsa, kovatok palov (tok oshi), qovurma gulkaram, yalpizli moshxo‘rda iste’mol qilinadi. Yozda esa pomidor kabob, karam do‘lma, dumbil sho‘rva, qalampir do‘lma, lag‘mon, qatiqli ugra oshi, suzmali gazak, chalop, go‘ja oshi, bug‘lama kabob, go‘shtli dimlama, sabzavotli dimlamalar, ayron, yaxna choy, meva kompotlari va hokazolar xush keladi. Kuzda qovurma baliq, laqqa kabob, barra go‘sht, kalla sho‘rva, bedana kabob, behili palov, kartoshkali manti, asalli behi, kesma lag‘mon, oshqovoq somsa kabilar ko‘proq dasturxonlardan arimaydi. Ayozli kunlarda qazi-qarta, po‘stdumba, qo‘y yog‘li palov, kart dumba palov, qazili palov, barra kabob, turpli salat, qovurma sho‘rva, moshkichiri, qishga saqlanadigan mevalar, ularning murabbo, kompot, qoqilari, sirkalangan va tuzlangan sabzavotlar iste’mol qilinadi.
TAOM NOMI
1.Atala-Yurtimizning barcha joylarida, turli usullarda tayyorlanadi.
(Sut atala, un atala, ko‘k atala)Atala – yurtimizdagi eng qadimiy taomlardan biri hisoblanadi. Qadimdan ota bobolarimiz atalani quvvat bag‘ishlovchi darivor taom sifatida iste’mol qilishgan. Bu taom to‘yimliligi bilan bir qatorda, oshqozon kasalliklariga davo hisoblanadi.
2.Qurtoba Navoiy, Surxondaryo, Jizzax, Samarqand, Buxoro viloyatlarida tayyorlanadi.Qurtoba – eng qadimiy taomlarimizdan biri hisoblanadi. Bu taom deyarli barcha xonadonlarda tayyorlangan. Chunki qurtoba inson organizmiga nihoyatda foydali, tanani qizdiruvchi va qo‘shimcha quvvat beruvchi taom.
3.Shirchoy-Bu taom ham yurtimizning barcha viloyatlari dasturxoniga nonushtasiga tayyorlanadi.Shirchoy – ham qadimdan xalqimiz orasida eng mashhur taomlardan biridir. Chunki bu taom oson tayyorlanishi bilan birga engil xazm bo‘luvchi taom hisoblanadi. Oshqozon, buyrak va yurak kasalliklariga davo hisoblanadi. U o‘zining badanga tez singishi, ko‘p quvvatliligi bilan mashhur.
4.G‘ilmindi-Surxandaryo va Samarqand viloyatining Bulung‘ur, Qo‘shrabot tumanlarida, Jizzax viloyatining G‘allaorol, Baxmal, Zomin tumanlarida maromiga etkazib tayyorlanadi.G‘ilmindi- qadimdan ota-bobolarimiz dalada ishlab xoldan toyganlarda shuningdek, mo‘tabar mehmonlarga tayyorlab berilgan. Chunki xalqimiz orasida juda kuchli taom hisoblanadi. Bu taomni faqatgina ustasigina maromiga etkazib tayyorlashi mumkin. Tayyorlash usuli murakkabligi bois xalqimizning barcha xonadonlarida ham tayyorlanmaydi. Taom kam quvvatlilarga tavsiya etiladi. Engil, ishtahani ochuvchi, kishini uzoq muddat to‘q tutish xususiyatiga ega.

5.Yupqa-Surxandaryo va Samarqand viloyatining Bulung‘ur, Qo‘shrabot tumanlarida, Jizzax viloyatining G‘allaorol tumanlarida maromiga etkazib tayyorlanadi.Yupqa – xalqimizda qadimda asosan qish oylari juda sovuq kelganda, oiladagilardan biri qattiq shamollaganda tayyorlangan. Janglarda askarlarga ham aynan shu taom ko‘pincha tayyorlab berilgan. Bu taom nihoyatda kuchli taom hisoblanadi. Hammaning organizmi ham bu taomni ko‘tara olmaydi. Faqat kuchli organizmli insonlargina bu taomni ist’emol qila oladi.

6.Go‘ja-Yurtimizning tog‘ oldi tumanlarining barchasida tayyorlanadi.Go‘ja xalqimizning yozning issiq oylarida chanqoqbosdi taom sifatida iste’mol qilinadigan taomi hisoblanadi. Sutli go‘ja Toshkent va Farg‘ona vodiy tomonlarda tayyorlanadi. SHuning uchun ham bu taom juxori, makkajuxori va bug‘doy etishtiriladigan joylarda ko‘proq tayyorlanadi. Ushbu taom holsizlikning oldini oladi.
7.Tandir kabob-Surxondaryo, Qashqadaryo va Jizzax viloyatining tog‘li tumanlarida tayyorlanadi.O‘zbekistoning barcha viloyatlari aholisining eng sevimli taomlari sifatida iste’mol qilinadi.
8.Kulchatoy-Yurtimizning barcha tumanlarida tayyorlanadi.O‘zbekistoning barcha viloyatlari aholisining eng sevimli taomlari sifatida iste’mol qilinadi. Ko‘pincha mehmonlar taomi deb yuritiladi.
9.Mosh kichiri -Yurtimizning barcha tumanlarida ayniqsa Toshkent viloyatida tayyorlanadi.O‘zbekistoning barcha viloyatlari aholisining eng sevimli taomlari sifatida iste’mol qilinadi, parhez taomlari turiga kiradi.
10.Moshxo‘rda-Yurtimizning barcha tumanlarida ayniqsa Toshkent viloyatida tayyorlanadi.O‘zbekistoning barcha viloyatlari aholisining eng sevimli taomlari sifatida iste’mol qilinadi. Ayniqsa, Toshkent shahri va Toshkent viloyatlari aholisi sevib iste’mol qiladigan taom hisoblanadi.
11.Ugra palov-Samarqand viloyati va unga yaqin joylarda tayyorlanadi.Samarqand viloyati va unga yaqin joylar aholisining eng sevimli taomlari sifatida iste’mol qilinadi.
12.Sumalak-Yurtimizning barcha tumanlarida tayyorlanadi.O‘zbekistoning barcha viloyatlari aholisi bahor faslida pishiradigan milliy taomi sifatida qadrlanadi. Bu taom insonlarga kuch-quvvat bag‘ishlaydi. Musulmon dunyosida Navruz taomi deb yuritiladi.
13 Nisholda-Yurtimizning barcha joylarida, turli usullarda tayyorlanadi.
Nisholda ota-bobolarimizdan qolib kelayotgan, to‘y va marakalarda tortiladigan shirinliklardan biri bo‘lib, hozir ham iste’mol qilinadi. Nisholda oppoq piyolaga solib qo‘yilsa dasturxonni bezatadi, hazm qilish xususiyatlari kuchli.
14.Xolvaytar-YUrtimizning barcha joylarida, turli usullarda tayyorlanadi.O‘zbekistoning barcha viloyatlari aholisining sevimli shirinliklari sifatida iste’mol qilinadi. Aholi orasida mashhur shirinlik bo‘lib, ko‘pincha to‘y va marakalarda pishiriladi.
15 Qatlama-Yurtimizning barcha joylarida, turli usullarda tayyorlanadi.O‘zbekistoning barcha viloyatlari aholisining sevimli non mahsulotlari sifatida iste’mol qilinadi. Aholi orasida mashhur non mahsuloti bo‘lib, ko‘pincha to‘y va marakalarda pishiriladi.
16 Norin Yurtimizning Toshkent shahri va Toshkent viloyatlari xududlarida tayyorlanadi.Sumalak va xalimdan (xalisa) keyin eng uzoq tayyorlanadigan taomlardan biri, taomdagi turli tuman maza-ta’m hozirgacha norinning dovrug‘ini, sirliligini saqlab kelmoqda.2019 yil 6 avgust kuni O‘zbekiston Gastronomik turizm uyushmasi tashkil etildi. Uyushma faoliyatini yo‘lga qo‘yishdan maqsad gastronomik turizm yo‘nalishida turli tadbirlar, jumladan ko‘rgazma, festival, forum, seminar, ilmiy anjuman, davra suhbati, tanlov va shu kabi boshqa tadbirlarni tashkil etish, assotsiatsiya qoshida xalqaro grantlar homiyligida o‘zbek milliy kulinariyasi tarixi, buguni va kelajagi bo‘yicha gastronomik turizm tarqaqqiyoti uchun xizmat qiluvchi turli loyihalarni amalga oshirishdan iboratdir.Uyushma O‘zbekistonda sayyohlik mavsumini uzaytirish maqsadida har yilning noyabr oyida muntazam ravishda “Lazzatli O‘zbekiston” xalqaro milliy taomlar festivaliga mezbonlik qiladi, festivalga xalqaro turistik agentliklarini muntazam jalb etib boradi va tadbir doirasida O‘zbekiston bo‘ylab hududiy gastronomik turlarni tashkil etadi. Keyingi yillarda xorijiy mamlakatlarda o‘zbek restoranlarining soni oshib bormoqda. Birgina Moskva shahrida 300 ortiq restoranda o‘zbek oshxonasi mavjud. Nyu-York, Berlin, Frankfurt, London, Los-Anjelos, Dubay, Pekin, Seul, Sankt-Peterburg, Riga, Istanbul va boshqa yirik shaharlarda ham faoliyat yuritishi milliy taomlarimizga qiziqish katta ekanidan dalolat.Gastronomik turizm” yo‘nalishi bo‘yicha bo‘lib o‘tgan ovoz berish jarayonida jami ovozlarning 34 % O‘zbekistonga berildi, Italiya – 21 % ovoz jamlab ikkinchi o‘rinni egalladi, Ozarbayjon 17% ovoz bilan uchinchi o‘rinni, Fransiya13 % ovoz bilan to‘rtinchi.

2.2 Ovqatlanish korxonalari faoliyatining asosiy xususiyati - uchta funktsiyani birlashtirish, uni amalga oshirish, uni amalga oshirish va iste'mol qilish tashkiloti va qoida tariqasida ushbu funktsiyalarning tasodifi.Neb-ovqat korxonalarining funktsiyalari va xususiyatlari yig'im-terim va ushlab turish korxonalarini etkazib berish uchun mahsulot ishlab chiqaradigan sanoat bazasi sanoat bazasi darajasiga qarab farq qilishi mumkin. Bu borada kelajakda faqat ikkita funktsiyani saqlash mumkin; Iste'molni amalga oshirish va tashkil etish.Oziq-ovqat mahsulotlarining faoliyati quyidagilar bilan tavsiflanadi shartlar (Xususiyatlari):Mahsulot turlari xizmat ko'rsatuvchi konteyksiyaning talabi va xususiyatlarining xususiyatlari, ularning kasbiy, milliy, yoshga bog'liq, sotib olish qobiliyati, ish sharoitlari va hayoti, demografik omilning talabi va xususiyatlariga bog'liq;Ovqatlanish mahsulotlari va xizmatlariga talab va uning o'zgarishi mavsum, kunning vaqti, haftaning kunlari (yozda - sovuq sho'rvalar; dam olish kunlari; dam olish kunlari va ta'tillar - restoranlar, kafe mahsulotlari yarim tayyor mahsulotlarga talab);Kundalik o'zgaruvchan assortimentda kichik partiyalarda idishlar va oshxona mahsulotlarini mayda partiyalarda tayyorlash (oshxona mahsulotlarining qisqa muddatli saqlash vaqti tufayli);Yuqori darajadagi tayyor mahsulotning o'sishi va yuqori darajadagi tayyor mahsulotlarning yarim tayyor mahsulotlarini ishlab chiqarish;Iste'molchilar uchun munosib iste'mol qiluvchi oziq-ovqat korxonalari faoliyati rejimi ishlab chiqarish korxonalari, muassasalari, o'quv muassasalari faoliyatiga bog'liq.Oziqlantiruvchi korxonalar qo'shimcha xizmatlarni taqdim etish, oziq-ovqat mahsulotlari qo'shimcha xizmatlarni taqdim etadilar, ishlab chiqarish korxonalari (ishlab chiqarish, sotish va mahsulotlarni iste'mol qilishni tashkil etish) bilan bir qatorda qo'shimcha xizmatlarni taqdim etadi.Qo'shimcha xizmatlar – Umumiy ovqatlanish korxonalarining boshqa barcha faoliyati ular uchun tasdiqlangan funktsiyalar va rasmiy vazifalardan tashqarida amalga oshiriladi.Qo'shimcha xizmatlarning hajmi va turlari korxona va uning sinf turiga bog'liq, ishchilar soni va malakalari, ishchilarning soni va malakasi mavjudligi, xizmat ko'rsatish sifati va boshqalar.Moddiy va mehnat xarajatlari bilan bog'liq barcha qo'shimcha xizmatlarning barcha turlari mijoz hisobidan to'lanishi kerak.Qo'shimcha xizmatlarning misollari quyidagilarni o'z ichiga oladi:Kompleks assortiment idishlarni tayyorlash uchun uyda ovqat pishirish;

Uyda ofitsiant xizmatlar;
Yosh egalar maktabini tashkil etish;
Gullarni sotish (restoranlarda);
Buyurtmalar jadvalini tashkil etish;
Taksi va boshqalarga qo'ng'iroq qiling.
Nazorat korxonalari faoliyatida ayniqsa zarurdir bo'sh vaqtni tashkil qilish aholining turli guruhlari: Iste'molchilar ijodiy manfaatlar uchun iste'molchilarni birlashtirgan ixtisoslashgan korxonalarni yaratish - Discoote, estreetlar paneli, kinoteatrlar, kinoteatrlar, klublarning eng muhim tarkibiy qismi bo'lganligini unutmang .2. Turli xil ishlab chiqarish tsikllari bo'lgan oziq-ovqat korxonalarining ishlab chiqarish va savdo tarkibi.Oziq-ovqat mahsulotlari binolarining funktsional tarkibi quyidagilarga bog'liq:
Korxonani amalga oshiradigan funktsiyalar;
Mahsulotlar va ishlab chiqarish hajmining assortimenti;
Ixtisoslik va hamkorlikning darajasi va shakllari.
Umumiy ovqatlanish tizimida turli xil ishlab chiqarish va savdo tuzilmasiga ega 5 turdagi oziq-ovqat mahsulotlari faoliyat ko'rsatmoqda.So'nggi yillarda Rossiyada ovqatlanishning ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyati tobora ortib bormoqda. Jamg'armaning hozirgi holati Sovet davridagi davrning oldingi yillaridan ancha farq qiladi. Rossiya Federatsiyasining chegaralarining ochilishi va yaxshi rivojlangan va ishlab chiqilgan ozuqaviy tuzilishga ega bo'lgan mamlakatlarning mashinalari va mexanizmlari tufayli Uskuna parkini sezilarli darajada yangilab, uskuna parkini sezilarli darajada yangiladi. Ayniqsa tezkor tizimda namoyon bo'ldi.Umumiy ovqatlanayotgan korxonalarda iste'molchilar xizmatlari doimiy ravishda takomillashtirilib, ovqatlanish moslamalari turlariga moslash va ularning joylashuvi. Iste'molchilarga umumiy ovqatlanish orqali ko'rsatiladigan xizmatlar turlari har doim ko'paymoqda.Umumiy ovqatlanish korxonalarining tasniflashi va iste'mol xususiyatlari, xushmuomalalik va ichimliklarni o'z sifatini namoyish qilish jarayonida, mahsulot sifatini namoyish qiluvchiga buyurtma qilingan idishlarni etkazib berish jarayonida iste'molchiga yordam berish, iste'molchiga yordam berish, iste'molchiga yordam beradi Tez, samarali va estetik buyurtma bo'yicha tartibni bajarish qobiliyati, biz tashrif buyuruvchilarga xizmat ko'rsatishni to'g'ri tashkil etishimiz zarur.Umumiy ovqatlanish sohasida tovar va mahsulot ishlab chiqarish ishlarni tashkil etishning asosiy tomonidir. Bu savdo hajmini tavsiflovchi miqdoriy ko'rsatkich, bu esa o'z mahsulotlarini, sotib olingan tovarlarni, sotib olinadigan tovarlarni ovqatlantiradigan oziq-ovqat mahsulotlarini taqdim etadigan miqdoriy ko'rsatkichni bildiradi. Bunday holda, tovar aylanmasi ishlab chiqarish jarayonlari, mahsulot sotish va iste'mol qilish bilan bog'liq o'ziga xos xususiyatlarga ega.Ovqatlanishda ovqat xo'jayinining tovar aylanmasi ikkita asosiy qismdan iborat: o'z mahsulotlarini ishlab chiqarish va sotib olingan tovarlarni sotish mahsulotlarini sotish. Sotib olingan tovarlarni sotishdan mahsulot va tovar ayirboshlash mahsulotlarini sotishdan tovarlar savdosi miqdori, ya'ni yalpi yo'nalishni tashkil etadi. Yalpi aylanmasi ovqatlanuvchi kompaniyaning ishlab chiqarish va savdo faoliyati hajmi bilan ajralib turadi. Bunga nisbatan ular rejalashtirilgan va boshqa ko'rsatkichlarni hisobga olishadi: ishlab chiqarish va aylanish xarajatlari, mehnat xarajatlari, foyda va boshqalar. Chakana narxlarni, shu jumladan ovqatlanish haqini hisobga olish va ulardan savdo to'lovini hisobga olish.Ovqatlanish insoning tabiiy ehtiyoji hisoblanishini, milliy taomning turistik faoliyatdagi ahamiyatini, rеstoran, bar, kafе, tеz ovqatlanish shahobchalarini o`rgandik. Gastronomik turizm bu — mamlakat bilan uning gastronomiyasi, mahalliy oshxonasi va pazandalik mahorat darslari orqali tanishish uchun sayohat va gastronomik turlardir.O‘zbekiston – gastronomik turizm uchun eng mos va maqbul mamlakatdir. O‘zbek milliy oshxonasi, shubhasiz, SHarqning rang-barang va eng boylaridan biri hisoblanadi. Ayrim o‘zbek taomlari bir necha asrlik tarixga ega. O‘zbekiston bo‘ylab gastronomik sayohat, mamlakatning istalgan hududida bo‘lsin, yangi hissiyotlar va taassurotlar qoldiradi.
2.3Turistlarga xizmat ko‘rsatishda umumiy ovqatlanish korxonalari holati Ovqatlanish korxonalari ularda tayyorlanadigan ovqatlar assortimenti va ko‘rsatiladligan xizmatlariga qarab bir necha turlarga ajraladi. Turizmda transport bilan bir qatorda oziq-ovqat xizmatlari ham tayanch bo'lib, uning yordamida turistlarning oziq-ovqatga bo'lgan fiziologik ehtiyoji qondiriladi. Turizm sanoati restoran, kafe, bar va boshqalar kabi umumiy ovqatlanish korxonalari bilan tavsiflanadi. Turistlarga xizmat ko'rsatishda turli xil xizmat ko'rsatish usullari qo'llaniladi: "a la carte", "a part", "table d'hote" va Bufet. "A la carte" usulidan foydalanganda, kartadagi mehmonlar - taomlar va ichimliklar menyusi o'zlari yoqtirgan narsani tanlaydi. Buyurtma oshxonaga o'tkaziladi va pishirish darhol boshlanadi. "Bir qismi." Ushbu xizmat ko'rsatish usuli bilan oldindan buyurtma bergan mehmonlarga belgilangan vaqt oralig'ida xizmat ko'rsatiladi. Dam olish uylari va kurort mehmonxonalarida juda keng tarqalgan. "Issiq stol". Mehmonlarga bir vaqtning o'zida va bir xil menyuda xizmat ko'rsatiladi. Bufet bepul kirish imkoniyatiga ega taomlarning keng tanlovini taklif etadi: taklif qilingan va ko'rsatilgan narsalardan siz xohlagan miqdorda o'zingiz xohlagan narsani olishingiz mumkin. Shuningdek, sayyohlarga xonada ovqatlanish, polda xizmat ko'rsatish, mini-bar va boshqalar taklif etiladi. Turistlar nafaqat yashash joylarida, balki sayohat vaqtida havo, suv va temir yo'l transportida ham ovqatlanishadi. Oziq-ovqat sanoati tomonidan ko'rsatiladigan barcha xizmatlar o'z xususiyatiga ko'ra moddiy va maishiy va madaniy xizmatlarga bo'linadi. Moddiy va maishiy xizmatlar quyidagilar bilan bog'liq: idishlar, ichimliklar, pazandalik va qandolatchilik mahsulotlarini sotish; · iste'molchilarning buyurtmalari bo'yicha mahsulot yetkazib berish; Ovqatlanish va xizmat qilish ishlatilgan idishlarni yig'ish va ularni yuvish. Madaniy xizmatlar: · musiqiy dasturlar; · konsertlar o'tkazish; kechki uchrashuvlarni tashkil etish. Oziq-ovqat sanoati g'oyasi, agar uning ishining muhim yo'nalishini, ya'ni sayyohlarning madaniy hordiq chiqarishini tashkil etishni e'tiborsiz qoldiradigan bo'lsak, to'liq bo'lmaydi. Catering kompaniyasi nafaqat idish-tovoqlar, ichimliklar tayyorlash va tashrif buyuruvchilarga xizmat ko'rsatish bo'yicha o'zining bevosita funktsiyasini bajaradi, balki dam olish va yorqin va unutilmas taassurotlar olish imkoniyatini ham beradi. Milliy taomlar bilan tanishtiruvchi ichimlik va gastronomik turlar sayyohlar orasida ayniqsa mashhur. turli mamlakatlar. Bunday sayohatlar davomida sayyohlar mahalliy urf-odatlar bilan tanishadilar va ko'pincha turli folklor bayramlarining ishtirokchisiga aylanadilar. Oziqlanish - bu nafaqat insonning oziq-ovqatga bo'lgan biologik ehtiyojini qondirish, balki o'yin-kulgiga bo'lgan ehtiyojni qondirish, mahalliy madaniyatni bilish va zavqlanish bilan bog'liq xizmatdir.


Xulosa
Turistlar uchun ovqatlanish xizmatlari ham tayanch bo’lib uning yordamida turistlar ovqatlanishga bo’lgan fiziologik ehtiyoji qondiriladi.Ovqatlanish turizmi har qanday insonning tabiiy ehtiyojidir. Ovqatlanish, turizmda odatdagi oddiy va zaruriy ehtiyojdan tashqari yana ko‘ngil ochish va m ahaliiy m adaniyatning, xususan, gastronom iyaning muhim tarkibiy qismini anglash sifatida ham qaraladi. Milliy taom - xalq m adaniyatining muhim qismi bo‘lib, o‘zida aniq ajralib www.ziyouz.com kutubxonasi turuvchi xususiyatlarni m ujassam lantiradi va huzur-halovat olishning vositasi hisoblanadi. Umumiy ovqatlanish tizimi turistik markaz yoki hududga tashrif buyuruvchilarning eh tiyojlarin i qondiruvchi tu rli toifadagi restoranlar, barlar, kafe hamda oshxonalar, tez ovqatlanish va o‘zigao‘zi xizmat qilish joylaridan tashkil topadi. Ovqatlanishning turlari (ertalabki nonushta, yarim pansion, pansion) doimo turistik xizmatlar ko‘rsatish tarkibida belgilangan boladi. Yarim pansionda (ikki marta ovqatlanish) ertalabki nonushta va tushlik yoki kechki ovqtilgan bo‘ladi. Pansion bu uch martalik ovqatlanishdir. Qimmatbaho xizmat ko‘rsatish variantlarida butun kun davomida va hattoki tunda istalgan vaqtda va istalgan miqdorda ovqatlanish hamda ichimliklar (spirtli ichimliklarni ham qo‘shib hisoblaganda) ichish imkoniyati nazarda tutilishi mumkin. Shuningdek, taklif etilayotgan ovqat xillarining miqdori tashrif buyurilayotgan mamlakat yoki mintaqaning an ’analariga bog‘liq boMadi va ko‘pincha kaloriyaliligi hamda xizmat ko‘rsatishning turlari belgilangan boMadi. M asalan, (yevropacha, kontinental, inglizcha, Amerikacha va h.k.). M ehmonlarga xizmat ko‘rsatishning turi ham m uhim dir (masalan, shvedcha dasturxon). Um um an olganda, turist ertalab yengil ovqat tanow ul qiiishi, ya’ni yengil nonushta qiiishi qabul qiiingan. Shuning uchun, odatda, mehmonxonalarning ko‘p qismi ovqatlanish joylariga yoki restoranlarga ega bolib, mehmondo‘stlikning zaruriy tarkibiy qismi hisoblangan xizmat ko‘rsatishlarni taklif qiladi, bu esa ko‘p hollarda joylashtirishning qiymatiga kiritilgan boMadi. Mehmonxona qoshidagi restoranda ovqatlantirish joylari mavjudligining ko‘rsatkichi juda muhim. Agar bu ko‘rsatkich (miqdor) mavjud nom erlar fondi miqdoriga mos bo’lsa (to‘g‘ri kelsa) yana ham yaxshi. Nonushta masalasida eng yaxshisi shuki, turist mehmonxonadan tashqariga chiqmasligi kerak, garchi ovqatlanish joylari nazarda tutilm agan, turistlarga esa yaqinroqda joylashgan restoranda ovqatlanishi mumkinligi tavsiya qiiingan joylashtirish vositalari ham mavjud bo‘lsa-da. Bunday holda joylashtirish xizmatining qiymati keskin pasayib ketadi. Taom har bir insonning shunchaki oddiy ehtiyoji bo‘lib qolmay, www.ziyouz.com kutubxonasi balki turistlar tom onidan ko‘ngil ochish va rohatlanish ham, deb qaraladi. Turli xalqlaming va hattoki joylarning taomi o‘ziga xoslikka, ko‘p hollarda o‘ziga jalb etuvchi xususiyatiga ega. Bundan tashqari, ardoqli m ehm onni yaxshilab ziyofat qilish — barcha xalqlarga xos bo‘lgan yoqimli an’anadir. Ko‘pchiIik turistlar uchun milliy taomlar tur dasturining juda qiziqarli elem enti hisoblanadi. O vqat shinavandalari uchun maxsus turlar ham m avjud bo‘lib, buning asosini muntazam ravishda turli xildagi milliy taom lar, restoranlaiga borish, gastronom iya prinsiplarini o‘rganish va alohida maxsus taom lar tayyorlash, mahsulotlarni degustatsiya qilish, vino, pivo ham da kolbasa zavodlarini borib ko‘rish va boshqalar tashkil etadi. Tig‘iz ekskursion dasturlarning ayrim hollarida kunduzgi ovqat turistlarga quruq payok holida beriladi. issiq m am lakatlarda turistlarga katta miqdordagi ichimlik suvi berish nazarda tutiladi. Ovqatlantirishni tashkil etish tibbiy sohani ham hisobga oigan bo‘lishi kerak. Noto‘g‘ri ovqatlanish, yom on (qoidalarga rioya qilmagan holda) tayyorlangan ovqat zaharlanishga olib kelishi mumkin. Ayniqsa, ko'chadagi mayda sotuvchilar qo‘lidagi suv va ovqat, shuningdek, sifatsiz restoranlardagi taom lar xavflidir. Ayrim toifadagi turistlar ruhida diniy belgilar bo‘yicha um um qabul qilingan cheklanishlar (cho‘chqa go‘shtini iste’mol qilm aslik, ro‘za tutish), bolalar ovqati talablarini ham hisobga olish kerak. Ovqatlanishga bo‘lgan bunday talablam ing o ‘ziga xosligini turistlar tur sotib olayotganlarida ko‘rsatish!ari kerak. Xulosa Turistlar uchun ovqatlanish - turistik faoliyatning turistlarga ovqat xizmat ko‘rsatishni ta’minlovchi turli subyektlari (m ehm onxonalar, turistik kom plekslar, kem pinglar, m otellar, pansinatla r, um umiy ovqatlanish, transport, sug‘urta, bank, madaniyat, sport muassasalari) majmuyi hisoblanishini biz yuqorida ko‘rib chiqdik. Mazkur mavzuda biz shuningdek, turizmni tashkillashtiruvchilar: turoperatorlar va turistik agentliklami o‘rgandik. Tur operatorlar — turistik mahsulotni shakllantirish (tuzish yoki loyihalash)ni, uni bozortomon harakatini, shuningdek, sotishni amalga oshiruvchi yuridik shaxs ekanligini; turistik agentliklar esa iste’molchiga ayrim turistik xizmatlar va www.ziyouz.com kutubxonasi turlarni chakana sotish funksiyasini amalga oshiruvchi korxona yoki jism oniy shaxs ekanligini, turistlarni tashish — filiar, tuyalar, otlar, eshaklar, itlar, velosiped, avtomobil, avtobus, temiryo‘1, havo yoilari, suv yo‘llari orqali ekanligini bilib oldik. Joylashtirishni turizmning eng muhim elementi, deb hisobladik. Mehmonxonalar mehmondo‘stlik tizimining mohiyati ekanligini, ayniqsa, mehmonni hurm at qilish, uni kutib olish va xizm at ko‘rsatish odobini yanada yaxshi egallashimiz kerakligini tushundik. Joylashtirish tizimi deyilganda mijozlarga maxsus joylashtirilgan (chayladan tortib to ulkan mehmonxonalargacha bo‘lgan) binolarni tushundik. Ovqatlanish insonning tabiiy ehtiyoji hisoblanishini, milliy taomning turistik faoliyatdagi ahamiyatini, restorán, bar, kafe, tez ovqatlanish shoxobchalarini o‘rgandik.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Ozbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 1992 - yil 27 - iyuldagi “ Ozbеkturizm ” Milliy Kompaniyasini tashkil etish togrisidagi farmoni.
   
2. 
   Ozbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 1992 - yil 15 - aprеldagi "2005 - yilgacha bolgan davrda Ozbеkistonda turizmni rivojlantirish Davlat dasturi togrisida”gi farmoni.
   
3. 
   “Turizm togrisida ”gi Qonun. 1999 - yil 20 - avgust.
   
4. 
   O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 346 - sonli “Turistik tashkilotlarning faoliyatini takomillashtirish” to‘g‘risidagi qarori. - Xalq so‘zi. 1998. 9-avgust
   

5) 0‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1992-yil 15-apreldagi «2005-yilgacha bo‘lgan davrda 0‘zbekistonda turizmni rivojlantirish Davlat dasturi to‘g‘risida”gi farmoni. 3. “ Turizm to‘g‘risida”gi Qonun . 1999-yil 20-avgust. 6. G . Nazarova, M. Mirzayev. Turizm huquqi. 0‘quv qo‘llanma. — Т., 2003.