Битираётган мутахассисларни тайёрлашнинг сифатига қўйиладиган талабларнинг кескин ошиб кетгани, мураккаб масалаларни ечишга фанлараро ёндашувнинг зарурияти

1 
va  φ
2 
signallari 
yordamida vaqt bo‘yicha sinxronlash bilan amalga oshiriladi. 
Buyruqning  bajarilish  vaqti,  ya’ni  buyruqni  xotiradan  o‘qish, 
dekodlash  va  bajarish  vaqtlari  –  1‚5  mashina  sikllaridan  iborat  bo‘lishi 
mumkin. Mashina sikli deganda - xotiradan bir baytli axborotni o‘qish yoki 
bir baytli buyruqni bajarish uchun ketgan vaqt tushuniladi. Mashina sikli – 
3‚5 mashina taktidan iborat bo‘lishi  mumkin.  Mashina takti deganda esa, 
φ
1 
va φ
2 
signallarning davri tushuniladi.  K580BM80  protsessorida  10-ta 
turli xil mashina sikllari mavjud: 

---

84 
 
   1.Buyruq  kodini  xotiradan  olib,  protsessorning  buyruqlar  registriga 
yozish. 
   2.Ma’lumotlarni xotiradan o‘qish. 
   3.Ma’lumotlarni xotiraga yozish. 
   4.Stekka ma’lumotlarni yozish. 
   5.Stekdan ma’lumotlarni o‘qish. 
   6.Tashqi qurilmadan ma’lumotlarni kiritish. 
   7.Tashqi qurilmaga ma’lumotlarni yozish. 
   8.Uzilishni bajarish sikli. 
   9.Protsessor to‘xtash rejimida turganda uzilishni bajarish. 
   10.To‘xtash sikli. 
 
Har qanday buyruqni bajarilishida birinchi bo‘lib, buyruq kodini 
xotiradan protsessorning buyruqlar registriga yozish sikli bajariladi. 
 
K580BM80  protsessorining  buyruqlar  to‘plami  244-ta  turli  xil 
buyruqlardan  tashkil  topgan.  Ushbu  buruqlarni  beshta  guruhga 
ajratish mumkin: 
     1.Ma’lumotlarni  bir  joydan  boshqa  joyga  ko‘chirib  yozish 
buyruqlari.  Ular  yordamida,  ma’lumotlarni  biron-bir  registrdan  - 
boshqasiga,  registrdan  -  xotiraga  yoki  xotiradan  -  registrga  ko‘chirib 
yozish amalga oshirilishi mumkin.  
     2.Arifmetik buyruqlar. Ular  yordamida, qo‘shish, ayrish,  registrda 
yozilgan  sonni  birga  orttirish  yoki  birga  kamaytirish  kabi  amallarini 
bajarish mumkin. 
     3.Mantiqiy buruqlar. Ular yordamida, mantiqiy qo‘shish, mantiqiy 
ko‘paytirish, taqqoslash va siljitish kabi amallarni bajarish mumkin. 
     4.Boshqarishni  uzatish  buruqlari.  Bunday  buyruqlar  sirasiga  – 
shartli  va  shartsiz  o‘tish  buyruqlari,  dastur  osti  dasturlarini  chaqirish 
va dastur osti dasturlaridan qaytish kabi buyruqlar kiradi. 
     5.Stek bilan ishlash va uni boshqarish buyruqlari. 
O‘quv  kompyuterining  xotirasi  har  biri  o‘zining  o‘n  olti 
razryadli adresiga ega bo‘lgan, sakkiz razryadli yacheykalardan iborat 
ko‘rinishda  tashkil  qilingan.  Shunday  qilib  protsessor  65536-ta  bayt, 
ya’ni 64 Kbayt hajmga ega asosiy xotira bilan ishlay oladi.  
Bitta  buyruq,  bir  baytdan  uch  baytgacha  uzunlikka  ega  bo‘lishi 
mumkin.  Ikki  va  uch  baytli  buyruqlar  xotiraning  ketma-ket 
joylashgan  yacheykalariga  yoziladi.  Buyruqning  birinchi  bayti  har 

---

85 
 
doim  –  bajarilishi  kerak  bo‘lgan  amal  kodidan  iborat  bo‘ladi.  Uch 
baytli buyruqning ikkinchi va uchinchi baytlariga ma’lumotlar (adres) 
yozilgan  bo‘ladi.  Bunda  ma’lumotlarning  (adresning)  kichik  bayti, 
buyruqning  ikkinchi  baytga,  ma’lumotlarning  katta  bayti  esa 
buyruqning uchinchi baytiga yoziladi. 
 
Protsessorda  xotira  yoki  registrlarni  adreslashning  to‘rtta  xili 
mavjud: 
    1.To‘g‘ridan-to‘g‘ri  adreslash  –  buruqning  ikkinchi  va  uchinchi 
baytlari xotira adresidan  iborat bo‘ladi. Bunda  adresning kichik bayti 
buyruqning  ikkinchi  baytiga,  katta  bayti  esa  buyruqning  uchinchi 
baytiga yozilgan bo‘ladi. 
    2.Murojaat  qilinadigan  registrni  ko‘rsatib  adreslash.  Buyruqning 
o‘zida  ma’lumot  yozilgan  registrning  yoki  bir  juft  registrlarning 
adreslari yozilgan bo‘ladi. 
    3.Registrlar  yordamida  bilvosita  adreslash.  Buyruqda,  xotira 
adresi yoki ma’lumotlar yozilgan bir juft registr ko‘rsatiladi. 
    4.Bevosita  adreslash.  Ma’lumot  buyruqning  o‘ziga  yozilgan 
bo‘ladi. 
 Uzilishlar,  shartli  yoki  shartsiz  o‘tish  buyruqlari  bo‘lmagan 
taqdirda,  protsessor  buyruqlarni  –  xotiraning  ketma-ket  joylashgan 
yacheykalaridan o‘qib olish bilan dasturni bajarishni yo‘lga qo‘yadi.