Bino va inshootlar qurilishi

Havo xarorati. X
avo haroratining nomaqbul ta‘siridan foydalanidigan qurilish 
materiallarining fizik-mexanik va texnologik xususiyatlari o‗zgaradi:
gruntlarda (muzlash, qurib qolish); beton va qorishmalarda (bog‗lovchilarning gidratatsiya 
reaksiyasi); yog‗och (qurib qolishi, tob tashlashi); ayrim polimerlarda, bo‗yoqlarda, bitum 
materiallarda, germetiklar, asbestotsement buyumlarda (darz ketish va uvalanish xolatlarining ortishi) 
va boshqalar. Havoning yuqori (past) haroratlari va uning sutkadagi o‗zgarishi konstruksiyalarda 
deformatsiyalar paydo bo‗lishiga, birikish choklarining germetikligining buzilishiga, qurilish 
mashinalarining ish unumdorligi va ishonchli ishlashining pasayishiga olib keladi. Odamlarning ish 
qobiliyati6...30% gacha kamayib, ochiq havoda bo‗lishi cheklanadi. 
Quyosh 
radiatsiyasi 
va 
insolyasiya. 
Quruq-issiq 
iqlimli 
xududlarda 
qurilish 
konstruksiyalarining yuzasi 80
0
gacha qizishi mumkin, bu ularda kimyoviy va struktura 
o‗zgarishlarigasabab bo‗lib, ularning eskirishini tezlashtiradi. Qurilish mashinalaridan foydalanishda 
qiyinchiliklar to‗g‗iladi. Qish kunlari quyosh gorizontdan past ko‗tarilishi sababli konstruksiyalarning 
vertikal va gorizontal yuzalari bir tekis yoritilmaydi va isimaydi. Quyosh radiatsiyasi va 

---

insolyasiyasining haddan tashqari ortishi va kamayishi odamga noxush biologik ta‘sir ko‗rsatib, uning 
ochiq havoda bo‗lish vaqtini chegaralaydi. 
YOg„ingarchilik va havoning namligi.
Quruq-issiq iqlim sharoitda uzoq muddat 
yog‗ingarchilik bo‗lmasligi natijasida gruntning ustki qatlamini qotib qolishi, yorilishi, changlarning 
paydo bo‗lishiga va ko‗payishiga olib kelib, yog‗ingarchilikning haddan tashqari ko‗p bo‗lishi 
natijasida gruntning namligi, deformatsiyasi (cho‗kishi, ko‗pchishi) ortadi. 
YOg‗ingarchilikning ziyod bo‗lishi qurilish ishlarini ochiq havoda olib borishga to‗sqinlik 
qilib, nol sikldagi ishlarni bajarishni qiyinlashtiradi. 
Qor qoplami qurilish maydonini, ish o‗rnini hamda materiallar va konstruksiyalarni qordan 
tozalash kabi qo‗shimcha ishlarni yuzaga keltiradi. 
Havo namligining past (quruq) bo‗lishi qurilish materiallari, konstruksiyalaridagi namlikni tez 
va notekis yo‗qolishiga olib kelib, bu ularda darzlar va tob tashlashlar paydo qiladi. SHu sababdan 
beton, suvoq, g‗isht terish va bo‗yoq kabi xo‗l ishlarni bajarish murakkablashadi. 
Havo namligining ortishi natijasida g‗ovak material va konstruksiyalarning teplotexnik 
xususiyatlari o‗zgaradi, ularda shishish va qayishish holatlari yuz beradi; 
metallarda zanglash 
tezlashadi. CHangsimon materiallarni saqlash qiyinlashadi. Havoning yuqori namligida sutkadagi 
haroratning keskin o‗zgarishi konstruksiya yuzasida va uning ichki qismida kondensat (terlash) hosil 
bo‗lishiga olib kelib, ularda namlikning ortishi natijasida, ularni quritish sarflari ortadi. Havo 
namligining sovuq xaroratda ortishi kondensatning muzlashga olib kelib, bu konstruksiyalarda ichki 
zo‗riqishlar hosil qiladi, bu esa konstruksiyalarning buzilishini tezlashtiradi. 
Quruq va o‗ta nam havo odamga noxush ta‘sir etib – ortiqcha terlash, chanqash va charchash 
kabi holatlar ro‗y berib, bu odamning ish qobiliyatini 7-40% ga pasaytirishi mumkin.