Barkamol avlodni tarbiyalashda jismoniy tarbiyaning o`rni

Sog’lom bo`lishlik degani o`zi nima?  

Sog’lomlik bu: 

-oilangiz,  yaqinlaringiz,  mexnat  qilayotgan  jamoangiz,  qolaversa,  davlatingiz 

uchun «ortiqcha bo`lmaslik»; 

-uzoq yillar  davomida go`zallik va maftunkorlikni saqlash; 

-yuqori ijodiy aktivlikni davom ettirish, aqliy va jismoniy ish qobiliyatini saqlash,   

   davom ettirish; 

-uzoq umr ko`ruvchilardan bo`lish demakdir. 

Qarish,  keksalikning  ayovsiz  bostirib  kelishi  haqida  ko`plab  kitoblar, 

risolalar,  maqolalar  yozilgan.  Har  qaysi  davrda  o`sha  vaqt  sharoiti,  turmush 

tarzidan  kelib  chiqib,  bu  jarayonga  izoh  berilgan.  Ularning  ko`pi  asosan 

kuzatishlarning  natijalari  bazasida  yozilgan.  Faqat  hozirgi  turmush  tarzimiz 

sharoitida  umr  ko`rish  davrini  cho`zish    -uzaytirish  fanlari  yuzaga  keldi.  Katta 

yosh,  qarilikda  unumli  hayotiy  faoliyatni  yo`lga  qo`yish  jarayonini  o`rganish 

faniga  aylangan  tibbiyotdagi  bu  fanlar  -  «gerontologiya»  va  «gereoteriya»  deb 

nomlanadi. 

Jismoniy  faollikni  aholi  orasidagi,  ayniqsa,  bolalar,  o`smirlar,  talaba 

yoshlarning  harakat  aktivligi  pastligining  sababini  o`rganishga  oid  sotsiologik 

tadqiqotlarimizda  ishtirok  etgan  respondentlarning  asosiy  foizi  shug’ullanish 

uchun bo`sh vaqti yo`qligini yetakchi sabab qilmoqdalar. 

Aslida  shug’ullanish  uchun  vaqtni  topishga  ham  vaqt  talab  qilinadi.  Yana 

ham  muhimrog’i  ayrim  jismoniy  mashqlar,  ommaviy  sport  turlari  bilan 

shug’ullanish  uchun  sport  maydoni,  yugurish  yo`lkasi  yoki  suzish  uchun  basseyn 

(suv havzasi) zarur bo`ladi. Ular uzoq, borish uchun transport, yo`l haqi - mablag’ 

sarflash kerak bo`ladi, degan bahonalar ham yo`q emas. Aslida ular maxsus jihoz, 

---

 

- 60 - 

mablag’  talab  qilmaydigan,  uyda  o`tkaziladigan  mashg’ulotlardan  biri,  eng  oddiy 

«ertalabki gigienik gimnastika» mashqlarini ham bajarishga erinadilar. 

Tadqiqotlarimizning  qatnashchilarini  ko`pchiligi  gigienik  gimnastika 

mashqlar komplekslarini tuzishga oid bilimlari zaxirasi pastligini ta`kidladilar. 

Sog’lomlashtirish  trenirovkalar  tarzidagi  «ertalabki  gigshnik  gimnastika» 

(EGT)  mashg’ulotlarini,  ularning  mazmuni,  tuzilishi  va  undagi  jismoniy 

yuklamalarga oid nazariy va amaliy bilimlar nimalardan iboratligi bilan boshadik. 

Qator yillar davomidagi kuzatishlarimiz va mavjud adabiyot materiallarining 

tahliliga  asoslanib  EGT  mashg’ulotlari  tizimsiz,  palapartish  turli  xildagi 

harakatlarni bajarishdan iborat emasligini tushundik. 

Gigienik gimnastika odatda to`p, to`ldirma to`p, sakragich, tayoq, gantellar, 

qum to`ldirilgan turli vazndagi qopchalar va boshqalar bilan bajariladigan umumiy 

rivojlantiruvchi  mashq  davrini  o`z  ichiga  oladi.  Agar  bu  mashqlar  musiqa  ostida 

bajarilsa, mashqni bajarish sur`atini (tempini) o`zlashtirshildi.