Barcha dasturlash tillari kabi Python dasturlash tili ham rivojlanib, zamonga va talabga qarab ishlab chiqaruvchilar tomonidan o’zgarishlar kiritib borilmoqda

4. Parametrli sikl operatori - for.
for parametrli sikl operatori sikl operatorlarining qisqacha ko’rinishida bo’lib, o’zining bir qator afzalliklari va imkoniyatining kengligi bilan farqlanadi. Ushbu operator imkoniyatlarini tanishishdan avval range funksiyasi bilan tanishib o’tish maqsadga muvofiq.
range() funksiyasi argumentlari butun sonlardan iborat bo’lib sikldagi iteratsiyalarni, ko’rsatilgan amallarni belgilangan sonda bajarish imkonini beradi. Ushbu funksiyada parametrlar ko’rsatilmagan bo’lsa 0 dan boshlanib, sikl parametrining o’zgarish qadami 1 ga teng bo’ladi va ko’rsatilgan songacha davom ettiriladi.
for operatoridagi takrorlanishlar range()funksiyasi yordamida tartibga solinadi. Umumiy holda ushbu operator quyidagicha yoziladi:
for x in range(a, b, h):
Bunda for() gacha operator nomi; x – sikl parametri; in – tegishli mazmunini bildirib, qiymati argument doirasida bo’lsa true qiymatga teng bo’ladi; range – funksiya nomi, diapazon mazmunini bildiradi; a – sikl parametrining boshlang’ich qiymati; b –sikl parametrining oxirgi qiymati; h - sikldagi takrorlanishlar soni. Takrorlanishlar 0 sonidan boshlanadi va a, b, h – butun sonlardan iborat bo’ladi.
Parametrli sikl operatori quyidagicha bajariladi. Bunda avvalo parametrning boshlang’ich va oxirgi qiymatlari xotirada saqlanadi. So’ngra sikl parametri x siklning boshlang’ich qiymatiga tenglashtiriladi va sikl parametrining oxirgi qiymati bilan solishtiriladi. Agar x ning qiymati b dan kichik yoki teng bo’lsa, sikl birinchi qadami bajariladi va boshqarish yana sikl boshiga uzatiladi. Shunday qilib siklning keyingi qadamiga yo’l ochiladi.
Keyingi qadamda sikl parametriga bir soni (x=a+1) qo’shiladi va yana sikl parametrining ohirgi qiymati b bilan solishtiriladi. Agar x = a + 1 < b bo’lsa, sikl tanasining ikkinchi qadami bajariladi va x.k. Aks holda x > b bo’lsa, sikl tanasidan keyingi joylashgan operatorlar ketma-ketligi bajariladi. Bu jarayon x = b bo’lgunga qadar bajariladi.
Agar sikl parametrining birinchi qiymati uning oxirgi qiymatidan katta bo’lsa, sikl biror marta ham bajarilmaydi. Demak parametrli sikl operatorining bir ko’rinishi to’la bajarilishi uchun x, a, b lar butun tipli kattalik bo’lib a <= b bo’lishi maqsadga muvofiq ekan.
Xusuiy holda range() funksiyasida faqat bitta argument ko’rsatilgan bo’lsa, u holda sonlar ketma – ketligi 0 dan boshlanib, har qadamda 1 soniga orttiriladi va ko’rsatilgan argument soniga teng takrorlanishni hosil qiladi. Masalan argument 5 ga teng bo’lsa, takrorlanish 0,1, ... , 4 ga teng bo’ladi.