B. A. Nazarbayeva



Download 7,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet103/288
Sana15.01.2022
Hajmi7,56 Mb.
#368689
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   288
Bog'liq
konstruksiyalashga kitob

Qirqim  chastotasi 

tashqi  ta’sirlarning  datchik  og‘ishmasdan  qabul  qilishi 

mumkin  bo‘lgan  eng  kichik  yoki  eng  katta  chastotasini  tavsiflaydi.  Yuqorigi 

qirqim  chastotasi  datchik  tashqi  ta’sirga  qanchalik  tez  reaksiya  ko‘rsata  olishini 

ko‘rsatadi,  pastki  chastota  esa  –  datchik  qanday  eng  sekin  signal  bilan  ishlashini 

ko‘rsatadi.  3.9  B-  rasmda  yuqorigi  qirqim  chastotasi  bo‘yicha  ham,  pastki  qirqim 

chastotasi  bo‘yicha  ham  chegaralashlarga  ega  bo‘lgan  datchikning  tavsifi 

ko‘rsatilgan.  Amaliyotda  birinchi  tartibli  datchikning  vaqt  doimiysining  yuqorigi 

qirqim  chastotasi  bilan  ham,  pastki  qirqim  chastotasi  bilan  ham  bog‘lanishini 

aniqlash uchun oddiy formuladan foydalaniladi:  



                                          f





                                                         

(3.22) 


Ma’lum  bir  chastotadagi 

faza  siljishi 

tashqi  signal  kiruvchi  ta’sirdan 

qanchalik orqada qolayotganligini ko‘rsatadi (3.9A-rasm). Siljish yoki graduslarda, 

yoki radianlarda o‘lchanadi va odatda davriy signallar bilan ishlaydigan datchiklar 

uchun  ko‘rsatiladi.  Agar  datchik  qaytar  bog‘lanishlarga  ega  bo‘lgan  o‘lchash 

tizimining  tarkibiga  kirsa,  har  doim  uning  faza  tavsiflarini  bilish  zarur  bo‘ladi. 

Datchikning  faza  siljishi  umuman  butun  tizimning  faza  bo‘yicha  zahirasini 

kamaytirishi va beqarorlikning vujudga kelishiga olib kelishi mumkin. 



Ikkinchi  tartibli  differensial  tenglamalar 

ikkita  energiya  to‘playdigan 

elementlarga ega bo‘lgan datchiklarning o‘zini qanday tutishini tasvirlaydi: 

                        b



+b



+ b

0

 S(t) = s(t)                                        

(3.23) 



128 

 

Ikkinchi  tartibli  datchikka  akselerometr  misol  bo‘la  oladi,  uning  tarkibiga 



massa va prujina kiradi. 

Ikkinchi  tartibli  datchiklarning  chiqishlarida,  ularning  kirishlariga  bosqichli 

ta’sir  berilgandan  keyin,  amalda  har  doim  tebranishlar  paydo  bo‘ladi.  Bu 

tebranishlar  juda  qisqa  muddatli  bo‘lishi  mumkin,  shunda  datchik  dempfirlangan 

deyiladi,  yoki  tebranishlar  uzoq  muddat  davom  etishi,  yoki  hatto  doimiy  bo‘lishi 

ham mumkin. Datchikning chiqishidagi uzoq muddat davom etadigan tebranishlar 

uning  noto‘g‘ri  ishlayotganligidan  dalolat  beradi,  shu  sababli  ulardan  qochishga 

harakat  qilish  lozim  bo‘ladi.  Ikkinchi  tartibli  har  qanday  datchik 



rezonans 

(o‘zining)  chastotasi 

bilan  tavsiflanadi,  u  gerslar  yoki  sekundiga  radianlarda 

ifodalanadi.  Datchikning  o‘zining  chastotasida  chiqish  signalining  sezilarli 

darajada  ortishi  sodir  bo‘ladi.  Odatda  ishlab  chiqaruvchilar  datchikning  o‘zining 

chastotasining  qiymatini  va  uning  so‘nish  (dempfirlanish)  koeffitsiyentini 

ko‘rsatadilar.  Odatda  datchiklarning  ishchi  chastota  diapazoni  o‘zining 

chastotasidan  anchagina  past  qilib  tanlanadi  (hech  bo‘lmaganda  60%  ga),  yoki 

undan yuqori qilib tanlanadi. Biroq datchiklarning ba’zi bir tiplari uchun rezonans 

chastotasi  ishchi  chastota  bo‘lib  hisoblanadi.  Masalan,  qo‘riqlash  tizimlarida 

qo‘llaniladigan, oynalarning sinishini nazorat qiladigan detektorlar oynaning sinish 

paytida  chiqadigan  akustik  spektr  uchun  xarakterli  bo‘lgan  rezonans  chastotasi 

zonasidagi tor chastotalar polosasiga rostlanadi. 



 

Dempfirlash – 

ikkinchi yoki undan yuqori tartibli datchiklarda tebranishlarni 

sezilarli  darajada  pasaytirish  yoki  bostirishdir.  Chiqish  signali  etarlicha  tez  qaror 

topsa  va  statsionar  qiymatning  chegaralaridan  tashqariga  chiqmasa,  tizim  kritik 

so‘ndirishga  ega  deyiladi,  uning  dempfirlash  koeffitsiyenti  esa  1  ga  teng  bo‘ladi 

(3.10-  rasm).  So‘ndirish  koeffitsiyenti  1  dan  kichik bo‘lganda, chiqish  signali  esa 

o‘rnatilgan  qiymatdan  yuqori  bo‘lsa,  tizim  to‘liq  dempfirlanmagan  deyiladi. 

So‘ndirish  koeffitsiyenti  1  dan  katta  bo‘lganda,  chiqish  signali  esa  kritik 

so‘ndirishga ega bo‘lgan tizimdagiga qaraganda anchagina sekin qaror topsa, tizim 

oshiqcha dempfirlangan deyiladi. 




129 

 

 



3.10-rasm. Turlicha dempfirlash koeffitsiyentlariga ega bo‘lgan datchiklarda 

chiqish signallarining turlari 

 

3.10  rasmda  ko‘rsatilgan  tebranuvchi  chiqish  signali  uchun 



so‘ndirish  yoki 

dempfirlash  koeffitsiyenti 

ketma-ket  olingan  tebranishlar  yarim  to‘lqinlari 

juftligining  o‘rnatilgan  qiymatga  nisbatan  eng  katta  amplitudasining  eng  kichik 

amplitudasiga nisbati sifatida aniqlanadi, ya’ni buni quyidagicha yozish mumkin:  



Dempfirlash koeffitsiyenti =    =   =   = …                                             

(3.24) 


 


Download 7,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   288




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish