Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012

QARA KƏRİM VƏ QIZXANIM
I mətn

Qara Kərim Ağcakəntdən bir qız sevir, adı da Qızxanım oluf. Qızxanım da bəy nəslidi. Varı-dööləti, zəri-zibası – hər şeyi öz yerində. Qızxanımın atası, anası gedif dağa, özü qalıf Ağcakəntdə. Bu da nökər idi, Çıraqlı İlyasın öküzdərini otarırmış. Öküzdəri qoyufdu biçənəhdə gejəykən gedif çıxır Qızxanımın yanına. Deyir:

– Qızxanım, mən axı sənin dərdinnən dəliyəm. Sən niyə rəhm eləmirsən, bunun aqibəti hara gedif çıxajax?

Deyir:

– Kərim, yetimsən, qəbul eliyirəm. Atan yox, anan yox, qəbul eliyirəm. Evin yox, qəbul eliyirəm. Amma qarasan, onu qəbul eləmirəm.

Bu da ərəblər kimi qarayanız oğlanmış. Deyir:

– Xanım, iki qatar söz deyəjəm. Əgər qəbul eləsən, eliyərsən, eləməsən, mən razı.

Deyir:

Sən mənə qara de, mən sənə timsal,

Göreydim xatırın razı olarmı?

Ağ süd ağ kağıza əncam eyləməz,

Qara mürəkgəbsiz yazı olarmı?

O adam namərtdi bəhməz yemiyə,

Kişmiş qara şeydi adın demiyə,

Yüz neməti qoyar olsan nəmiyə,

Nemətdərin bir şahbazı olarmı?

Ay da gedib düşür qara buluda,

Siyah torpax ayrı durarmı suda?

Bir xəbər söylüyün o güftu gudə,

Onnarın bir-birinnən nazı olarmı?

II mətn

Qara Kərim Laçın rayonunun Çıraxlı kəndində anadan oluf. XVIII əsrin sonları XIX əsrin birinci yarısında yaşıyıf. Kəlbəcər rayonunda Başxanım adında bir qız ona buta verilif. O, öz butasına şeirlər həsr eləməyə başdıyır. Bizim Çıraxlı kəndinin qonşuluğunda Bozdu kəndi vardı, orda Təməsqulu bəy oluf. Təməsqulu bəyin də həyat yoldaşının adı Başxanım oluf. Başxanıma xəbər verillər ki, Çıraxlı Kərim sənin hakqında şeir yazır, səni vəsv eliyir. Bu da özünnən çıxır, bəy arvadıdı. Deyir, kim, o qara gedə? Qara Kərim də bu sözü eşidir, gəlir Təməsqulu bəyin qapısına. Çağırır, bəy çıxır çölə. Deyir, şair, çıx yuxarı. Deyir, yox bəy, qapında ölməyə gəlmişəm. Deyir, Kərim, niyə? Deyir, elə söz oxuyajam ki, məjbur oluf məni öldürəssən. Nədi, nədi? Deyir, arvadın Başxanımı çağır, ona deyiləsi sözüm var. Başxanımı çağırır. Axı orda buna qara gedə deyif. İndi Kərim qara rəngin həyatda nə qədər vacib olduğunu nəzmə çəkir.

Deyir, sən qara deyərsən, mən timsal,

Göreydim xətrin razı olarmı.

Ağ süd ağ kağıza əncam eyləməz,

Qara mürəkgəbsiz yazı olarmı?

Gün göyçəkdi, niyə düşür qara bulutdan,

Siyah toprax ayrı durarmı sudan?

Xəbərdar olarsan bu giftu guhdan,

Onnarın bir-birinə nazı olarmı?

Ağ post yaxşıdı qara buxara,

Qırmızı çarğata çalmeyi-qara,

Kərim deyər həqiqəti, sən hara,

Onnarın bir-birinə nazı olarmı?