Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari. O’zbekistonda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari

4-Mavzu: Elektron jadval protsessorlari,ularning vazifasi va imkoniyatlari.
Reja
1.Jadval protsessorlarining maqsadi va asosiy vazifalari.
2.Asosiy tushunchalar va tashkil etish usuli.
3.Exsel haqida asosiy tushuncha.
Zamonaviy texnologiyalar Axborotni qayta ishlash ko'pincha ma'lumotlarni jadval shaklida taqdim etish zarurligiga olib keladi. Dasturlash tillarida bu tasvir ikki o'lchovli massivlar. Jadvalli hisob-kitoblar nisbatan xarakterlanadi oddiy formulalar, qaysi hisob-kitoblar amalga oshiriladi va katta hajmdagi dastlabki ma'lumotlar. Bunday hisob-kitoblar odatda muntazam ish sifatida tasniflanadi, ularni bajarish uchun kompyuterdan foydalanish kerak. Ushbu maqsadlar uchun yaratilgan elektron jadvallar (stol protsessorlari) - bu jadval ko'rinishida taqdim etilgan turli ma'lumotlarni qayta ishlash uchun mo'ljallangan umumiy maqsadli amaliy dastur.
Elektron jadval (BU) jadval shaklida saqlash imkonini beradi katta miqdorda dastlabki ma'lumotlar, natijalar, shuningdek ulanishlar(algebraik yoki mantiqiy munosabatlar) ular orasida. Dastlabki ma'lumotlar o'zgarganda, barcha natijalar avtomatik ravishda qayta hisoblab chiqiladi va jadvalga kiritiladi. Elektron jadvallar nafaqat hisob-kitoblarni avtomatlashtiradi, balki samarali vosita modellashtirish turli xil variantlar va vaziyatlar. Dastlabki ma'lumotlarning qiymatlarini o'zgartirish orqali olingan natijalarning o'zgarishini kuzatish va muammoni hal qilishning ko'plab variantlari orasidan eng mosini tanlash mumkin.
Elektron jadval protsessorining ish maydoni displey ekrani bo'lib, unda elektron jadval satr va ustunlarga bo'lingan to'rtburchaklar shaklida taqdim etiladi. Chiziqlar yuqoridan pastgacha raqamlangan. Ustunlar chapdan o'ngga etiketlanadi. Hujjatning hammasi ekranda ko'rinmaydi, faqat uning bir qismi. Hujjat to'liq hajmda saqlanadi tasodifiy kirish xotirasi, va ekranni foydalanuvchi jadvalni ko'rish imkoniyatiga ega bo'lgan oyna deb hisoblash mumkin. Jadval bilan ishlash uchun jadval kursori ishlatiladi - u yoki bu katakka joylashtirilishi mumkin bo'lgan tanlangan to'rtburchak. Muayyan operatsiyalarni bajarish mumkin bo'lgan elektron jadvalning minimal elementi ko'pincha shunday deb ataladigan katakdir. hujayra. Har bir hujayra o'ziga xos xususiyatga ega nomi(identifikator), katakchaning kesishmasida joylashgan ustun va satr raqamlaridan tashkil topgan. Ustunlarni raqamlash odatda lotin harflari yordamida amalga oshiriladi (chunki ulardan atigi 26 tasi bor va ustunlar ko'proq bo'ladi, keyin bu raqamlash quyidagicha bo'ladi - AA, AB, ..., AZ, BA, BB, BC, .. .), va qatorlar - birdan boshlanadigan o'nlik sonlar yordamida. Shunday qilib, ismlar (yoki manzillar) hujayralar B2, C265, AD11 va boshqalar.
Jadvaldagi keyingi ob'ekt - hujayra diapazoni. U qator, ustun yoki to'rtburchakdagi ketma-ket hujayralardan tanlanishi mumkin. Diapazonni belgilashda uning boshlang'ich va tugash katakchalari to'rtburchaklar diapazonda - yuqori chap va pastki o'ng burchaklarning katakchalari ko'rsatiladi. Eng katta diapazon - butun jadval, eng kichigi - hujayra. Diapazonga misollar - A1:A100; B12: AZ12; B2: K40. Agar diapazon raqamli qiymatlarni o'z ichiga olgan bo'lsa, unda ularni umumlashtirish, o'rtacha qiymatni hisoblash, topilgan minimal yoki maksimal qiymat va h.k.
Ba'zan elektron jadval bo'lishi mumkin ajralmas qismi varaq, choyshablar, o'z navbatida, birlashtiriladi kitob(bunday tashkilot ishlatiladi Microsoft Excel).
Elektron jadvallardagi hujayralar o'z ichiga olishi mumkin raqamlar(butun va haqiqiy), ramziy va qator qiymatlari, mantiqiy qiymatlar, formulalar(algebraik, mantiqiy, shartni o'z ichiga olgan).

Formulalarda hujayralarga murojaat qilishda ikkita manzillash usuli qo'llaniladi - mutlaq va nisbiy manzillash. Nisbatan manzillashdan foydalanganda, formuladan nusxa ko'chirish, ko'chirish, formulaning joylashuvi o'zgargan qatorni (ustunni) qo'shish yoki o'chirish formulani uning yangi joylashuviga nisbatan qayta qurishga olib keladi. Shu sababli, formulalar bilan hujayralardagi yuqoridagi amallarning har qandayida hisob-kitoblarning to'g'riligi saqlanib qoladi. Ba'zi hollarda formulaning joylashishini o'zgartirganda, formulada ishlatiladigan katak (yoki katak) manzili o'zgarmasligi kerak. Bunday hollarda mutlaq adreslash qo'llaniladi. Yuqoridagi manzil misollarida hujayralar va hujayralar diapazonlarini manzillash nisbiydir. Mutlaq adreslash misollari (Microsoft Excelda): $A$10; $B$5:$D$12; $M10; K$12 (oxirgi misolda faqat ustun o'rnatiladi va satr o'zgarishi mumkin; oxirgi misolda qator o'rnatiladi, ustun o'zgarishi mumkin).

Elektron jadvalning ishlashi buyruqlar menyusi orqali boshqariladi.
Funktsiyalar elektron jadvallarda qo'llaniladigan kuchli vositadir. Funktsiyalar - bu argumentlar deb ataladigan va ma'lum tartibda berilgan qiymatlar bo'yicha hisob-kitoblarni amalga oshiradigan oldindan belgilangan formulalar.
Masalan, SUM funktsiyasi bir qator hujayralardagi qiymatlarni yig'adi va PMT funktsiyasi doimiy to'lovlar va doimiy foiz stavkasi asosida bir annuitet davri uchun to'lov miqdorini hisoblab chiqadi. Funktsiya formulani operand sifatida kiritadi.
MS Excel elektron jadvali funktsiyani to'g'ri tanib olishi va uning algoritmiga muvofiq hisob-kitoblarni amalga oshirishi uchun sintaksisga - bu funktsiyani yozish qoidalariga qat'iy rioya qilish kerak. Funktsiya yozuvi o'z nomidan boshlanadi, keyin ochiladigan qavs, nuqta-vergul bilan ajratilgan argumentlar va so'ngra yopiladigan qavs qo'yiladi. Agar formula funksiya bilan boshlansa, funksiya nomidan oldin tenglik belgisi (=) qo‘yiladi.
Funktsiya argumentlari - bu qiymatlar, ularning turi va tartibi yozilsa, funktsiya sintaksisiga to'liq mos kelishi kerak. Argument sifatida funktsiya raqamlar, matn, mantiqiy qiymatlar (masalan, TRUE yoki FALSE), massivlar, xato qiymatlari (masalan, #N/A) yoki havolalarni o'z ichiga olishi mumkin. Bundan tashqari, argumentlar ham konstantalar, ham formulalar bo'lishi mumkin. Bu formulalar, o'z navbatida, boshqa funktsiyalarni ham o'z ichiga olishi mumkin.
MS Excel elektron jadval protsessoriga jami uch yuzdan ortiq funksiyalar kiritilgan bo'lib, ular qulaylik uchun 11 toifaga birlashtirilgan (Excel 2003 uchun).
1. Ma’lumotlar bazalari bilan ishlash funksiyalari. Roʻyxatlardagi maʼlumotlarni tahlil qilish uchun foydalaniladi. Bunday holda, ma'lumotlar bazasi sifatida ro'yxat yoki ma'lumotlar bazasini tashkil etuvchi hujayralar oralig'i hisoblanadi. MS Excel TP ma'lumotlar bazasi o'zaro bog'liq ma'lumotlar ro'yxati, deb taxmin qiladi, bu erda ma'lumotlar satrlari yozuvlar va ustunlar maydonlardir. Ro'yxatning yuqori qatorida barcha ustunlar nomlari mavjud. Ko'pgina ma'lumotlar bazasi funktsiyalarining nomlari ko'pincha "D" bilan boshlanadi.
2. Sana va vaqt funksiyalari. Formulalarda sana va vaqt qiymatlarini tahlil qilish va ular bilan ishlash uchun foydalaniladi.
3. Muhandislik tahlilini amalga oshirish uchun muhandislik funktsiyalaridan foydalaniladi. Bu turkumda funksiyalarning uch guruhini ajratish mumkin: a) kompleks sonlar bilan ishlash funksiyalari; b) sonlarni bir sanoq sistemasidan ikkinchi sanoq sistemasiga o'tkazish funksiyalari (o'nlik, o'n oltilik, sakkizlik va ikkilik); v) miqdorlarni bir o'lchov va og'irliklar tizimidan boshqasiga o'tkazish funktsiyalari.
4. Moliyaviy funktsiyalar tipik moliyaviy hisob-kitoblarni amalga oshirish imkonini beradi va korxonaning moliyaviy-xo'jalik faoliyatini rejalashtirish va tahlil qilish, shuningdek, mablag'larni investitsiyalash bilan bog'liq muammolarni hal qilishda qo'llaniladi.
5. Axborot funktsiyalari hujayrada saqlanadigan ma'lumotlar turini aniqlash, ba'zi shartlarning bajarilishini tekshirish va natijaga qarab TRUE yoki FALSE qaytarish uchun mo'ljallangan.