Aromatik alisiklik uglevodorodlar

Nomenklaturasida va izomeriyasi.
Alitsiklik uglevodorodlarning nomi sistematik nomenklatura boyicha tegishli toyingan uglevodorodlarni nomi oldiga "siklo"so’zini qo’shib o’qishdan xosil bo’ladi.


CH₂ H₂C CH₂ H₂C CH₂


H₂C CH₂ H₂C CH₂ H₂C CH₂
CH₂

siklopropan siklobutan siklopentan

Alisiklik uglevodorodlarda vodorod atomi bitta kam yozilishi xisobiga radikallar xosil bo’ladi. .Ularning nomi tegishli alitsiklik uglevodorodlar nomidagi "an" qo’shimchasi o’rniga "il" qo’shimchasini yozish bilan xosil bo’ladi.

CH^- CH^-

CH^-
siklopropil siklobutil
siklopentin
Alisiklik uglevodorodlar quyidagi izomeriya xillariga ega:
1).Halqaniig katta - kichikligiga qarab izomerlar xosil bo’ladi:

CH₃

Siklobutan metilsiklopropan
2).Halqadagi o’rinbosarlarining xar xilligi va ularning joylanishiga qarab izomerlar xosil bo’ladi.
CH₃ C₂H₅ C₂H₅ CH₃
4444 CH₃ H₁C₂ CN₃ SN₃
1 2-dimetil 1.4 dietil 1,2-dimetil-
siklobutan siklobutan 4-etilsiklobutan
OLINISHI
Sikloparafinlar va ularning xosilalari asosan, neft va o’simliklar tarkibida uchraydi. Birinchi bo’lib rus olimi V. V. Markovnikov o’z shogirdlari bilan Boku neftidan siklopentan, siklogeksan va ularning xosilalarini ajratib olgan xamda quyidagi usullar bilan sintez qilgan:
1).G.G.Gustavson digaloid birikmalarga rux ta’sir ettirib (Vyurs reaksiyasiga o’xshash) oladi.
CH₂-B₂
H₂C +Zn +Zn Br₂